ΚΟΥΡΟΣΑΒΑ-"ΡΑΝ"

Το σαιξπηρικό «Ραν» του Κουροσάβα 

Το πόστερ της ταινίας «Ραν» του Κουροσάβα.

Ο άρχοντας Χιντετόρα σε ευτυχισμένες στιγμές όταν ακόμα είχε την εξουσία.

Ο άρχοντας Χιντετόρα ανάμεσα στους τρεις γιούς του και δύο υποψήφιους συμπέθερους.

Ο άρχοντας Χιντετόρα δεν φαντάστηκε ποτέ έναν πόλεμο ανάμεσα στους γιούς του. Θα έπρεπε όμως να τον περιμένει.

Καέντε: μια Λαίδη Μακμπέθ του Οίκου των Ιτσιμόντζι.

Ο μεγάλος Κουροσάβα στα γυρίσματα του «Ραν».

«Σε ένα τρελό κόσμο, ο τρελός είναι ο μόνος γνωστικός».

Ο άρχοντας Χιντετόρο θρηνεί τον θάνατο του γιού του Σαμπούρο.

Η ερμηνεία του Τατσούγια Νακαντάι είναι επηρεασμένη από το Θέατρο Νο.

Το «Ραν» (στα ιαπωνικά το χάος) δεν ήταν η πρώτη μεταφορά Σαιξπηρικού έργου από τον Κουροσάβα. Είχε προηγηθεί το 1957 «Ο Θρόνος του Αίματος», όπου διασκεύαζε τον «Μακμπέθ». Στο «Ραν» όμως θα αλλάξει την πορεία του έργου αντικαθιστώντας τις τρεις κόρες του Ληρ με τρεις γιους και δίνοντας στον ήρωα του ένα βίαιο παρελθόν. Θα έχει έτσι την ευκαιρία να πει πολλά πάνω στην φύση της εξουσίας και του χάους που διέπει την ανθρώπινη ζωή , δημιουργώντας το απόλυτο αριστούργημα του.

Βρισκόμαστε στον 16ον αιώνα, ο Χιντετόρα Ιτσιμόνι, είναι ένας παντοδύναμος φεουδάρχης που έχει μάθει μόνο να πολεμάει και που διοικεί όλη την γη, μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι του. Όμως τώρα είναι 75 χρονών και αποφασίζει να παραιτηθεί από τα αξιώματα του και να παραχωρήσει την εξουσία του στα τρία παιδιά του Τάρο, Τζίρο και Σεμπούρα. Μόνη προϋπόθεση για αυτό να είναι ο τιμώμενος φιλοξενούμενος στα τρία κάστρα για το υπόλοιπο της ζωής του. Ο πρώτος, ο Τάρο, θα είναι και ο απόλυτος αρχηγός του Οίκου των Ιτσιμόντι, ενώ οι άλλοι δύο θα πρέπει να τον υποστηρίζουν. Μάλιστα για να τους δείξει την σημασία της δύναμης εν τη ενώσει θα τους δώσει να σπάσει ο καθένας πρώτα από ένα βέλος και τα τρία βέλη μαζί. Ο Σαμπούρο που στο «Ραν» αντιστοιχεί στην καλόκαρδη Κορδήλια του «Βασιλιά Ληρ», θα χλευάσει τις γαλιφιές των αδελφών του και θα θεωρήσει αφελή την άποψη του πατέρα του για ενότητα της οικογενείας. Θα του πει: «Ζούμε σε ένα κόσμο γυμνό από ευαισθησία και αφοσίωση. Έχυσες αμέτρητο αίμα Δεν έδειξες έλεος ούτε οίκτο. Και εμείς παιδιά αυτής της εποχής είμαστε μεγαλωμένα στην διαμάχη και το χάος». Και τον προειδοποιεί λέγοντας: «Είμαστε γιοί σου και όμως βασίζεσαι στην πίστη μας. Στα μάτια μου αυτό σε κάνει ανόητο, ένα γερο-ξεμωραμένο».

Ο Χιντετόρα που βλέπει μόνο την επιφάνεια των πραγμάτων, θα θεωρήσει τον τρίτο του γιο ως ασεβή και θα τον εξορίσει, μαζί με τον Τάνγκο, τον πιστό στρατιώτη. Πιστεύει δε, ότι οι άλλοι δυο του γιοι τον αγαπούν πραγματικά. Όμως ο Σαμπούρο θα αποδειχθεί ότι είχε δίκιο. Τόσο ο Τάρο, κάτω από την επίδραση της Καέντε, όσο και ο Τζίρο θα προσπαθήσουν να απαλλαγούν από τον γέρο πατέρα τους. Ενώ θα ξεκινήσουν ένα πόλεμο για να κερδίσουν περισσότερη εξουσία.

Έχουμε λοιπόν ένα έπος για την λαγνεία της εξουσίας και την προδοσία των παιδιών προς τους γονείς, που φτάνει σε έναν αιματηρό πόλεμο και σε μια παραβίαση των νόμων της Φύσης. Από την στιγμή που ο Χιντετόρα αποφασίζει να παραχωρήσει την εξουσία στους γιους του, θα απελευθερωθούν οι κακοί χαρακτήρες των δυο του μεγαλύτερων γιων του. Χειρότερη όλων όμως είναι η μέγαιρα νύφη του Καέντε, που θα αποδειχθεί μια Λαίδη Μακμπέθ του Οίκου των Ιντσμόντι.

Όμως ποια είναι τα θέματα για τα οποία μιλά το έργο; Το πρώτο είναι η φύση του σωστού ηγέτη. Στην αρχή του «Ραν» ο Σαμπούρο κατηγορεί τον πατέρα του ότι σκότωσε και κακομεταχειρίστηκε τους υποτελείς και τους αντιπάλους του. Ακριβώς αυτήν την σκληρότητα κατακρίνει ο Κουροσάβα. Η αντίθεση στον Χιντατόρε είναι φυσικά ο ίδιος ο Σαμπούρο. Αυτός είναι ειλικρινής, θαρραλέος στην σκέψη του και γενναίος στις πράξεις του με σκοπό να κάνει το καλό. Επίσης ο σωστός ηγέτης δεν πρέπει να εξαρτάται παθητικά από την γυναικεία παρουσία, όπως ο Τζίρο και δεν πρέπει να εμπιστεύεται ανθρώπους που προδίδουν άλλους ηγέτες. Τέλος πρέπει να είναι σώφρων στον πόλεμο, δηλαδή να ξέρει να αποφεύγει τον πόλεμο όταν ξέρει ότι θα χάσει.

Το πιο σημαντικό όμως θέμα της ταινίας είναι το χάος που κυριαρχεί στην ζωή των ανθρώπων. Το χάος προέρχεται από την προδοσία των δύο γιων του Χιντετόρα, και που ο Κουροσάβα, όπως και ο Σαίξπηρ ταυτίζει με το χάος της Φύσης. Η ταινία ξεκινά με την σκηνή του κυνηγιού με ένα ήλιο που σχεδόν σε τυφλώνει και τελειώνει σε μια θύελλα όταν ο Χιντετόρα τρελαίνεται. Όμως αυτή η προδοσία είναι αποτέλεσμα της σκληρής και χωρίς έλεος συμπεριφοράς του άρχοντα, που έτσι έδωσε πρότυπα στους γιους του. Ακόμα και η Καέντε που είναι η γεννήτορας του χάους οφείλει εν μέρει την συμπεριφορά της στην κακία του Χιντετόρα.

Αυτήν την κακία του παρελθόντος, ο Χιντετόρα θα πρέπει να την αντιμετωπίσει. Δεν είναι σύμπτωση ότι το κάνει όταν βρίσκεται τρελός στο κάστρο της οικογένειας της άλλης του νύφης, της Σούε, που ο ίδιος κατέστρεψε και που το συγκρίνει με την Κόλαση του Δάντη. Όπως λέει και ο Κουροσάβα μέσω του στόματος του τρελού της Αυλής: «Το κλονισμένο μυαλό αναγνωρίζει τα λάθη της καρδιάς». Αντίθετα όμως με τον «Θρόνο του Αίματος» δεν υπάρχει συγχώρεση η μεταμέλεια.

Το Χάος ή καλύτερα ο μηδενισμός της ταινίας, βρίσκει την απόλυτη μορφή του στον θάνατο των Θεών, ή του Θεού κατά Νίτσε. Στην αρχή της ταινίας όταν ο Χιντετόρε συναντήσει την νύφη του Σουέ, την πιο θρησκευόμενη και συγχωρητική φιγούρα του δράματος, θα της πει: «Ο Βούδας εγκατέλειψε αυτόν τον κακό κόσμο». Ο δε Κουροσάβα σε ολόκληρη την ταινία δεν κάνει άλλο από το να μας δείχνει ένα κόσμο που ζει με την απουσία του Θεού και όπου δεν έχουν θέση οι καλοί και ηθικοί. Όταν ο τρελός βλασφημά αποκαλώντας τους Θεούς αιτία του ανθρώπινου πόνου, παίρνει την απάντηση από τον Τάγκο: «Οι Θεοί είναι που κλαίνε βλέποντας μας. Μας βλέπουν που σκοτωνόμαστε ξανά και ξανά από την αυγή του χρόνου. Δεν μπορούν να μας γλυτώσουν από την φύση μας». Για να προσθέσει: «Οι άνθρωποι γλεντάνε με το πόνο και το αιματοκύλισμα. Γιορτάζουν τον φόνο». Για αυτό και οι μάχες της ταινίας δεν έχουν τίποτα το επικό και ηρωικό.

Η άποψη του Κουροσάβα για το «Ραν» ήταν ότι επρόκειτο για μια αλληγορία για την πυρηνική εποχή. Η δε ανθρωπότητα, μοιάζει με τον Ταραμούσα, τον τυφλό αδελφό της Σουέ, που στέκεται στην άκρη του γκρεμού και του φεύγει από τα χέρια η ιερή ζωγραφιά του Βούδα που τον προστατεύει, και παραλίγο να σκοτωθεί.