Κώστας Καρυωτάκης

Κώστας Καρυωτάκης: Ένας «Ιδανικός Αυτόχειρας»

(1896-1928)

 

Ποιητής και πεζογράφος, ίσως η σημαντικότερη λογοτεχνική φωνή, που ανέδειξε η γενιά του '20 και από τους πρώτους, που εισήγαγαν στοιχεία του μοντερνισμού στην ελληνική ποίηση. Επηρέασε πολλούς από τους κατοπινούς ποιητές (Σεφέρης, Ρίτσος, Βρεττάκος) και με την αυτοκτονία του δημιούργησε φιλολογική μόδα, τον Καρυωτακισμό, που πλημμύρισε τη νεοελληνική ποίηση.

 

 Γεννήθηκε στην Τρίπολη στις 30 Οκτωβρίου 1896 και ήταν γιoς του νομομηχανικού Γεωργίου Καρυωτάκη από τη Συκιά Κορινθίας και της Κατήγκως Σκάγιαννη από την Τρίπολη. Ήταν ο δευτερότοκος της οικογένειας. Είχε μία αδελφή ένα χρόνο μεγαλύτερή του, τη Νίτσα, και έναν αδελφό μικρότερο, το Θάνο, που γεννήθηκε το 1899 και σταδιοδρόμησε ως τραπεζικός υπάλληλος.

 

Το 1917 αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με λίαν καλώς. Στην αρχή επιχείρησε να ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου, ωστόσο η έλλειψη πελατείας τον ώθησε στην αναζήτηση θέσης δημοσίου υπαλλήλου. Διορίστηκε στη Νομαρχία Θεσσαλονίκης, ενώ μετά την οριστική απαλλαγή του από τον Ελληνικό Στρατό για λόγους υγείας, τοποθετήθηκε σε διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων οι νομαρχίες Σύρου, Άρτας και Αθήνας. Απεχθανόταν τη δουλειά του και δεν ανεχόταν την κρατική γραφειοκρατία, εξού και οι πολλές μεταθέσεις του.

 

 Το Φεβρουαρίου του 1928 αποσπάστηκε στην Πάτρα και λίγο αργότερα στην Πρέβεζα. Η αλληλογραφία του με συγγενείς του την περίοδο αυτή αναδεικνύει την απόγνωση του Καρυωτάκη για την επαρχιακή ζωή και τη μικρότητα της τοπικής κοινωνίας. Στις 20 Ιουλίου πήγε στο Μονολίθι και αποπειράθηκε επί δέκα ώρες να αυτοκτονήσει, προσπαθώντας μάταια να πνιγεί. Την επόμενη μέρα (21 Ιουλίου) αγόρασε ένα περίστροφο κι επισκέφτηκε ένα καφενείο της Πρέβεζας. Αφού πέρασε λίγες ώρες μόνος του καπνίζοντας, πήγε σε μια παρακείμενη παραλία, τον Άγιο Σπυρίδωνα και έθεσε τέλος στη ζωή του κάτω από έναν ευκάλυπτο. Στην τσέπη του η αστυνομία βρήκε ένα σημείωμα, που εξηγούσε τους λόγους της αυτοκτονίας του.

 

 Η πρώτη ποιητική συλλογή του «Ο Πόνος των Ανθρώπων και των Πραγμάτων», δημοσιεύτηκε το Φεβρουάριο του 1919 και δεν έλαβε ιδιαίτερα θετικές κριτικές. Τον ίδιο χρόνο εξέδωσε το σατιρικό περιοδικό «Η Γάμπα», η κυκλοφορία του οποίου όμως απαγορεύτηκε έπειτα από έξι τεύχη κυκλοφορίας. Η δεύτερη συλλογή του, υπό τον τίτλο «Νηπενθή», εκδόθηκε το 1921.

 

 

Το σπίτι που έμενε ο Καρυωτάκης στην Πρέβεζα

Η σχέση του με τη Μαρία Πολυδούρη

Η επίσης ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη γνώρισε τον Κώστα Καρυωτάκη το 1920 σε δημόσια υπηρεσία της Αθήνας όπου αμφότεροι εργάζονταν προσωρινά, και τον ερωτεύτηκε. Έχει γράψει σε επιστολή της σε κάποια φίλη της το εξής ιστορικό για τον Καρυωτάκη: «Στο κάτω-κάτω εγώ αγάπησα έναν ποιητή. Δεν αγάπησα έναν ήρωα. Αν ήθελα ήρωα, θα αγαπούσα τον Ανδρούτσο». Άλλη πληροφορία επίσης αναφέρει ότι η Μαρία Πολυδούρη τού είχε προτείνει γάμο, αλλά αυτός αρνήθηκε με τη δικαιολογία ότι «πάσχει από ανίατο αφροδίσιο νόσημα και δεν θέλει να πάρει στο λαιμό του καμιά γυναίκα». Αυτό, φαίνεται να ευσταθεί πλήρως, δεδομένου ότι έγραψε και το σχετικό ποίημα «Ωχρά Σπειροχαίτη», που είναι το όνομα του μικροβίου που προκαλεί τη σύφιλη.

Οι τελευταίες στιγμές και η αυτοκτονία

Το πιστόλι Pieper Bayard , οι σφαίρες, η αποχαιρετηστήρια επιστολή, όπως εκτίθενται στο Μουσείο Μπενάκη

Ο δήμαρχος Πρέβεζας τη διετία 1977-1978, Ηρακλής Ντούσιας, περιέγραψε ότι, δύο ώρες προ της αυτοκτονίας του, περί τις 2.30 μ.μ., ο Καρυωτάκης πήγε στο τότε παραλιακό καφενείο «Ο Ουράνιος Κήπος» στη θέση Βρυσούλα, ιδιοκτησίας τότε Νιόνιου Καλλίνικου, όπου παρήγγειλε και ήπιε μια βυσσινάδα. Ο καφεπώλης παραξενεύτηκε τότε, γιατί ο ποιητής τού άφησε στο τραπέζι 75 δραχμές πουρμπουάρ, ενώ η τιμή του αναψυκτικού ήταν 5 δρχ. Ζήτησε ένα τσιγάρο να καπνίσει και μια κόλλα χαρτί (τετράδιο) όπου έγραψε τις τελευταίες σημειώσεις του, οι οποίες βρέθηκαν στην τσέπη του και διασώθηκαν. Στο τέλος των σημειώσεων αυτών έγραψε μεταξύ των άλλων: «Συνιστώ σε όσους σκοπεύουν να αυτοκτονήσουν, να αποφύγουν τη μέθοδο του πνιγμού, εάν γνωρίζουν καλό κολύμπι. Εγώ ταλαιπωρήθηκα στη θάλασσα 10 ώρες και δεν κατάφερα τίποτα!». Ο γιος του οπλοπώλη Ιωάννη Αναγνωστόπουλου, πολιτικός μηχανικός ΤΕ,δηλώνει  ότι «την προηγουμένη ημέρα τής αυτοκτονίας ο Καρυωτάκης αγόρασε από το κατάστημα του πατέρα του ένα περίστροφο, με το οποίο επέστρεψε σε λίγες ώρες διαμαρτυρόμενος ότι είχε βλάβη, ενώ είχε ξεχάσει να βγάλει την ασφάλεια». Αυτό εξηγήθηκε ως πρόθεσή του να αυτοκτονήσει αυθημερόν. Το περίστροφο αυτό είναι τύπου Pieper Bayard 9mm, παραχωρήθηκε από τους απογόνους της οικογένειας Καρυωτάκη και εκτίθεται από το 2003 στο «Μουσείο Μπενάκη» στην Αθήνα (κτίριο Α, Βασ. Σοφίας). Τελικά, στις 21 Ιουλίου 1928, το απόγευμα 4.30 μ.μ., και σε ηλικία μόλις 32 ετών, ο Κώστας Καρυωτάκης περπάτησε από το καφενείο «Ουράνιος Κήπος» της Βρυσούλας προς τη θέση Βαθύ της Μαργαρώνας, μια απόσταση περίπου 400 μέτρων. Ξάπλωσε κάτω από έναν ευκάλυπτο και αυτοκτόνησε με πιστόλι στην καρδιά. Η τότε χωροφυλακή τράβηξε φωτογραφία του πτώματος η οποία έχει δημοσιευθεί και τον δείχνει κουστουμαρισμένο, με ψαθάκι και με το χέρι με το πιστόλι στο στήθος. Στη θέση αυτή βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο των καυσίμων της 8ης Μεραρχίας Πεζικού και υπάρχει εκεί αναμνηστική μαρμάρινη επιγραφή που τοποθέτησε η Περιηγητική Λέσχη Πρέβεζας το 1970. Η πινακίδα γράφει: «Εδώ, στις 21 Ιουλίου 1928, βρήκε τη γαλήνη με μια σφαίρα στην καρδιά ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης».
…………………………………….                                          

Η τελευταία επιστολή

Ο Κώστας Καρυωτάκης νεκρός, στο Βαθύ Πρέβεζας (1928)

Στην τσέπη του κουστουμιού του πτώματος του Κώστα Καρυωτάκη βρέθηκε επιστολή που γράφει τα εξής: «Είναι καιρός να φανερώσω την τραγωδία μου. Το μεγαλύτερό μου ελάττωμα στάθηκε η αχαλίνωτη περιέργειά μου, η νοσηρή φαντασία και η προσπάθειά μου να πληροφορηθώ για όλες τις συγκινήσεις, χωρίς τις περισσότερες, να μπορώ να τις αισθανθώ. Τη χυδαία όμως πράξη που μου αποδίδεται τη μισώ. Εζήτησα μόνο την ιδεατή ατμόσφαιρά της, την έσχατη πικρία. Ούτε είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για το επάγγελμα εκείνο. Ολόκληρο το παρελθόν μου πείθει γι' αυτό. Κάθε πραγματικότης μου ήταν αποκρουστική. Είχα τον ίλιγγο του κινδύνου. Και τον κίνδυνο που ήρθε τον δέχομαι με πρόθυμη καρδιά. Πληρώνω για όσους, καθώς εγώ, δεν έβλεπαν κανένα ιδανικό στη ζωή τους, έμειναν πάντα έρμαια των δισταγμών τους, ή εθεώρησαν την ύπαρξή τους παιχνίδι χωρίς ουσία. Τους βλέπω να έρχονται ολοένα περισσότεροι μαζί με τους αιώνες. Σ' αυτούς απευθύνομαι. Αφού εδοκίμασα όλες τις χαρές (!!!), είμαι έτοιμος για έναν ατιμωτικό θάνατο. Λυπούμαι τους δυστυχισμένους γονείς μου, λυπούμαι τα αδέλφια μου. Αλλά φεύγω με το μέτωπο ψηλά. Ήμουν άρρωστος. Σας παρακαλώ να τηλεγραφήσετε, για να προδιαθέση την οικογένειά μου, στο θείο μου Δημοσθένη Καρυωτάκη, οδός Μονής Προδρόμου, πάροδος Αριστοτέλους, Αθήνας» Κ.Γ.Κ.

 [Υ.Γ.] Και για ν' αλλάξουμε τόνο. Συμβουλεύω όσους ξέρουν κολύμπι να μην επιχειρήσουνε ποτέ να αυτοκτονήσουν δια θαλάσσης. Όλη νύχτα απόψε επί δέκα ώρες, εδερνόμουν με τα κύματα. Ήπια άφθονο νερό, αλλά κάθε τόσο, χωρίς να καταλάβω πώς, το στόμα μου ανέβαινε στην επιφάνεια. Ωρισμένως, κάποτε, όταν μου δοθεί η ευκαιρία, θα γράψω τις εντυπώσεις ενός πνιγμένου». Κ.Γ.Κ.

(Κώστας Γ. Καρυωτάκης).Ακόμα και σήμερα υπάρχουν απορίες και αντιθέσεις στην ερμηνεία αυτής της επιστολής.
 …………………………………….                                                 

Άλλες απόψεις για τα αίτια της αυτοκτονίας

Ένας λόγος που φαίνεται να ώθησε τον Καρυωτάκη στην αυτοκτονία είναι και η σύφιλη από την οποία πιθανολογείται ότι έπασχε. Ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γιώργος Σαββίδης, ο οποίος διέθετε το μεγαλύτερο αρχείο για τους Νεοέλληνες Λογοτέχνες, ερχόμενος σε επαφή με φίλους και συγγενείς του ποιητή, αποκάλυψε ότι ο Καρυωτάκης ήταν συφιλιδικός, και, μάλιστα, ο αδελφός του, Θανάσης Καρυωτάκης, θεωρούσε ότι η ασθένεια συνιστούσε προσβολή για την οικογένεια. Ο Γιώργος Μακρίδης, στη μελέτη του για τον Καρυωτάκη, διατυπώνει την άποψη ότι "ο ποιητής αυτοκτόνησε στην Πρέβεζα, όχι πιεζόμενος από τη μετάθεσή του εκεί, αλλά φοβούμενος να νοσηλευτεί σε ψυχιατρική κλινική, όπως συνέβαινε με όλους τους συφιλιδικούς στο τελικό στάδιο της νόσου την περίοδο εκείνη". Θέλοντας, μάλιστα, να ισχυροποιήσει το επιχείρημά του, τονίζει ότι "δεν είναι δυνατόν ένας βαριά καταθλιπτικός ασθενής να αστειεύεται στο επιθανάτιο γράμμα του". Σύμφωνα με τον σύγχρονο ορισμό της κλινικής κατάθλιψης, ο ποιητής είναι βέβαιο ότι έπασχε από τη νόσο. Το έργο, πολύ πριν μάθει ότι πάσχει από σύφιλη το καλοκαίρι του 1922, η ζωή και ο θάνατος του συνιστούν ακράδαντες αποδείξεις για αυτό. Το πως η πρώτη νόσος ουσιαστικά τον οδήγησε στη δεύτερη, περιγράφεται στο τελευταίο του σημείωμα.

Η Εφημερίδα Εμπρός αναγγέλει το θάνατο του Καρυωτάκη

…………………………………….

Αξιόλογο το ποίημα του Μίνου Ζώτου για τον Καρυωτάκη, γραμμένο αμέσως μετά τον  αυτοπυροβολισμό της Πρέβεζας.

Κ. ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ

 Του κόσμου οι φαύλοι, ευγενικέ ποιητή, που σε θρηνούμε
τόσες φορές απάνω σου πατήσαν να περάσουν•
μα εκεί που πας και γρήγορα θα ’ρθούμε να σε βρούμε,
δε γίνεται θλιμμένε μου για να σε φτάσουν.

Αλήθεια στέρεψε η ζωή κι’ είναι η γενιά μας στείρα,
Η Ποίηση παραλήρημα, τι θέμε πια εδώ κάτου;
Δεν έχει τόπο εδώ για μας κι’ μόνη εμπρός μας θύρα,
για να διαβούμε απόμεινε μονάχα του θανάτου.

Επιπροσθέτως, ο Μίνως Ζώτος, θρήνησε και την αγαπημένη του Μαρία Πολυδούρη.

                                              
                                          Κώστας Καριωτάκης, χαλκογραφία του Βαρλάμου

Κ. Γ. ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ

Ψέμα ήταν, δε μας έζωσε στυγνή
Σιωπή, κακό ήταν όνειρο η πληγή μας,
Λαμπρές μηνούσαν νίκες οι οιωνοί
Κι’ ήτανε λάθος η έντρομη φυγή μας.

Αυτοί που απάνω μας ωρμούσαν, λαός,
φίλοι ήταν κι’ έφερναν το ωραίο στεφάνι;
Κι’ ήταν ο κόσμος δίκαιος και καλός;
Μα γιατί τότε νάχουμε πεθάνει;

Όλοι και μ’ όλη την οργή, γοερός
μ’ έπνιξε ο θρήνος στη στρωμνή του αρρώστου,
μα αν ήταν πρώτα η χλεύη τώρα εχθρός
του τραγουδιού σου μέγας ο έπαινός του.

Τώρα εμπαιγμός η ανώφελη στοργή
κι’ εδώ σ’ επιβουλεύεται, μονάχα
κρύψου και φτάνουν οι άνθρωποι γοργοί
να σου διαψεύσουν το τραγούδι τάχα…

ΜΙΝΩΣ ΖΩΤΟΣ
…………………………………….

     

                                                         Χειρόγραφο της 27ης Απριλίου

Εμβατήριο Πένθιμο και Κατακόρυφο

Στο ταβάνι βλέπω τους γύψους. Mαίανδροι στο χορό τους με τραβάνε. H ευτυχία μου, σκέπτομαι, θά 'ναι ζήτημα ύψους. Σύμβολα ζωής υπερτέρας, ρόδα αναλλοίωτα, μετουσιωμένα, λευκές άκανθες ολόγυρα σ' ένα Aμάλθειο κέρας. (Tαπεινή τέχνη δίχως ύφος, πόσο αργά δέχομαι το δίδαγμά σου!) Όνειρο ανάγλυφο, θα 'ρθώ κοντά σου κατακορύφως. Oι ορίζοντες θα μ' έχουν πνίξει. Σ' όλα τα κλίματα, σ' όλα τα πλάτη, αγώνες για το ψωμί και το αλάτι, έρωτες, πλήξη. Ά! πρέπει τώρα να φορέσω τ' ωραίο εκείνο γύψινο στεφάνι. Έτσι, με πλαίσιο γύρω το ταβάνι, πολύ θ' αρέσω.

                                                        EMΒΑΤΗΡΙΟ ΠΕΝΘΙΜΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΟ
                                                                            'ΜΩΡΑ ΣΤΗ ΦΩΤΙΑ'
…………………………………….

Η ποίηση του Καρυωτάκη δεν έχει ίχνος φιλολογίας, αισθηματισμού και φιλαρέσκειας, που υπάρχει σε αφθονία στους παλιότερους ποιητές. Αποπνέει την αίσθηση του μάταιου, του χαμένου, η στάση του είναι αντιηρωική και αντιδανική. Ο Καρυωτάκης γράφει ποιήματα για το άδοξο, το ασήμαντο, ακόμα και το γελοίο, ως διαμαρτυρία, που φθάνει στο σαρκασμό.

Πρέβεζα

Θάνατος είναι οι κάργες που χτυπιούνται
στους μαύρους τοίχους και τα κεραμύδια,
θάνατος οι γυναίκες, που αγαπιούνται
καθώς να καθαρίζουνε κρεμμύδια.

Θάνατος οι λεροί, ασήμαντοι δρόμοι
με τα λαμπρά, μεγάλα ονόματά τους,
ο ελαιώνας, γύρω η θάλασσα, κι ακόμη
ο ήλιος, θάνατος μες στους θανάτους.

Θάνατος ο αστυνόμος που διπλώνει
για να ζυγίση μια «ελλειπή» μερίδα,
θάνατος τα ζουμπούλια στο μπαλκόνι,
κι ο δάσκαλος με την εφημερίδα.

Βάσις, Φρουρά, Εξηκονταρχία Πρεβέζης.
Την Κυριακή θ' ακούσουμε την μπάντα.
Επήρα ένα βιβλιάριο Τραπέζης
πρώτη κατάθεσις δραχμαί τριάντα.

Περπατώντας αργά στην προκυμαία,
«Υπάρχω;» λες, κ' ύστερα «δεν υπάρχεις!»
Φτάνει το πλοίο. Υψωμένη σημαία.
Ισως έρχεται ο Κύριος Νομάρχης.

Αν τουλάχιστον, μέσα στους ανθρώπους
αυτούς, ένας επέθαινε από αηδία...
Σιωπηλοί, θλιμμένοι, με σεμνούς τρόπους,
θα διασκεδάζαμε όλοι στην κηδεία.

Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων

Από θεούς κι ανθρώπους μισημένοι,
σαν άρχοντες που εξέπεσαν πικροί,
μαραίνονται οι Βερλαίν· τους απομένει
πλούτος η ρίμα πλούσια και αργυρή.
Οι Ουγκό με «Τιμωρίες» την τρομερή
των Ολυμπίων εκδίκηση μεθούνε.
Μα εγώ θα γράψω μια λυπητερή
μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι

Αν έζησαν οι Πόε δυστυχισμένοι,
και αν οι Μπωντλαίρ εζήσανε νεκροί,
η Αθανασία τούς είναι χαρισμένη.
Κανένας όμως δεν ανιστορεί
και το έρεβος εσκέπασε βαρύ
τους στιχουργούς που ανάξια στιχουργούνε.
Μα εγώ σαν προσφορά κάνω ιερή
μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που' ναι.

Του κόσμου η καταφρόνια τούς βαραίνει
κι αυτοί περνούνε αλύγιστοι κι ωχροί,
στην τραγική απάτη τους δομένοι
πως κάπου πέρα η Δόξα καρτερεί,
παρθένα βαθυστόχαστα ιλαρή.
Μα ξέροντας πως όλοι τούς ξεχνούνε,
νοσταλγικά εγώ κλαίω τη θλιβερή
μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι

Και κάποτε οι μελλούμενοι καιροί:
«Ποιος άδοξος ποιητής» θέλω να πούνε
«την έγραψε μιαν έτσι πενιχρή
μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι;»

Επιστροφή ("Ελεγείες και Σάτιρες")

Εγώ δεν επλανήθηκα σε δάση απάρθενα, βουερά, μηδέ η ριπή μ' εχτύπησε του ωκεάνειου ανέμου. Σκλάβο πουλί, τ' ανώφελα πηγαίνω σέρνοντας φτερά και δε θα ιδώ τους ουρανούς που νοσταλγώ, ποτέ μου. Μα πάντα, ω φύση, αλίμονο! πόσο η ψυχή μου ταπεινή λάτρισσα στο παραμικρό γίνεται μάντεμά σου, και πόσο, τώρα που η βραδιά θα πέσει φθινοπωρινή, το καθετί περσότερο μου λέει την ομορφιά σου! Με μιαν ακρούλα σύννεφου ταξιδεμένου με καλείς, με το χρυσίο χαμόγελο του μαραμένου βρύου, μ' ένα χορτάρι ανάμεσα στις πλάκες όλες της αυλής, που το σαλεύει μοναχό η πνοή του Σεπτεμβρίου. Και τη φωνή σου ακούγοντας, τη μυστικιά, τη δυνατή, ω φύση, θα 'ρθω κάποτε φέρνοντας το σταυρό μου. Θα' ναι το χώμα σου ελαφρό, και θα 'ναι πάντα ονειρευτή η ώρα με τ' αναπάντεχο τέλος του μάταιου δρόμου!

ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΜΟΥ

Δικά μου οἱ στίχοι, ἀπ᾿ τὸ αἷμα μου, παιδιά.
Μιλοῦνε, μὰ τὰ λόγια σὰν κομμάτια
τὰ δίνω ἀπὸ τὴν ἴδια μου καρδιά,
σὰ δάκρυα τοὺς τὰ δίνω ἀπὸ τὰ μάτια.

Πηγαίνουν μὲ χαμόγελο πικρό,
ἀφοῦ τὴ ζωὴν ἀνιστορίζω τόσο.
Ἥλιο καὶ μέρα καὶ ἥλιο τοὺς φορῶ,
ζώνη νὰν τά ῾χουν ὅταν θὰ νυχτώσω.

Τὸν οὐρανὸν ὁρίζουν, τὴ γῆ.
Ὅμως ρωτιοῦνται ἀκόμα σὰν τί λείπει
καὶ πλήττουνε καὶ λιώνουν πάντα οἱ γιοὶ
μητέρα ποὺ γνωρίσανε τὴ Λύπη

Τὸ γέλιο τοῦ ἁπαλότερου σκοποῦ,
τὸ πάθος μάταια χύνω τοῦ φλαούτου·
εἶμαι γι᾿ αὐτοὺς ἀνίδεος ρήγας ποὺ
ἔχασε τὴν ἀγάπη τοῦ λαοῦ του.

Κεῖ ρεύουνε καὶ σβήνουν καὶ ποτὲ
δὲν παύουνε σιγά-σιγὰ νὰ κλαῖνε.
Ἀλλοῦ κοιτώντας διάβαινε, Θνητέ·
Λήθη, τὸ πλοῖο σου φέρε μου νὰ πλένε

ΥΠΝΟΣ Θὰ μᾶς δοθεῖ τὸ χάρισμα καὶ ἡ μοῖρα νὰ πᾶμε νὰ πεθάνουμε μία νύχτα στὸ πράσινο ἀκρογιάλι τῆς πατρίδας; Γλυκὰ θὰ κοιμηθοῦμε σὰν παιδάκια γλυκά. Κι ἀπάνωθέ μας θὲ νὰ φεύγουν, στὸν οὐρανό, τ᾿ ἀστέρια καὶ τὰ ἐγκόσμια. Θὰ μᾶς χαϊδεύει ὡς ὄνειρο τὸ κῦμα. Καὶ γαλανὸ σὰν κῦμα τ᾿ ὄνειρό μας θὰ μᾶς τραβάει σὲ χῶρες ποὺ δὲν εἶναι. Ἀγάπες θά ῾ναι στὰ μαλλιά μας οἱ αὖρες, ἡ ἀνάσα τῶν φυκιῶν θὰ μᾶς μυρώνει, καὶ κάτου ἀπ᾿ τὰ μεγάλα βλέφαρά μας, χωρὶς νὰν τὸ γρικοῦμε θὰ γελᾶμε. Τὰ ρόδα θὰ κινήσουν ἀπ᾿ τοὺς φράχτες, καὶ θά ῾ρθουν νὰ μᾶς γίνουν προσκεφάλι. Γιὰ νὰ μᾶς κάνουν ἁρμονία τὸν ὕπνο, θὰ ἀφήσουνε τὸν ὕπνο τους ἀηδόνια. Γλυκὰ θὰ κοιμηθοῦμε σὰν παιδάκια γλυκά. Καὶ τὰ κορίτσια τοῦ χωριοῦ μας, ἀγριαπιδιές, θὰ στέκουνε τριγύρω καί, σκύβοντας, κρυφὰ θὰ μᾶς μιλοῦνε γιὰ τὰ χρυσὰ καλύβια, γιὰ τὸν ἥλιο τῆς Κυριακῆς, γιὰ τὶς ὀλάσπρες γάστρες, γιὰ τὰ καλὰ τὰ χρόνια μας ποὺ πᾶνε. Τὸ χέρι μας κρατώντας ἡ κυρούλα, κι ὅπως ἀργὰ θὰ κλείνουμε τὰ μάτια, θὰ μᾶς διηγιέται -- ὠχρὴ -- σὰν παραμύθι τὴν πίκρα τῆς ζωῆς. Καὶ τὸ φεγγάρι θὰ κατέβει στὰ πόδια μας λαμπάδα τὴν ὥρα ποὺ στερνὰ θὰ κοιμηθοῦμε στὸ πράσινο ἀκρογιάλι τῆς πατρίδας. Γλυκὰ θὰ κοιμηθοῦμε σὰν παιδάκια ποὺ ὅλη τὴ μέρα ἔκλαψαν κι ἀποστάσαν. ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΕΣ Οἱ Δὸν Κιχῶτες πᾶνε ὀμπρὸς καὶ βλέπουνε ὡς τὴν ἄκρη τοῦ κονταριοῦ ποὺ ἐκρέμασαν σημαία τους τὴν Ἰδέα. Κοντόφθαλμοι ὁραματιστές, ἕνα δὲν ἔχουν δάκρυ γιὰ νὰ δεχτοῦν ἀνθρώπινα κάθε βρισιὰ χυδαία. Σκοντάφτουνε στὴ Λογικὴ καὶ στὰ ραβδιὰ τῶν ἄλλων ἀστεῖα δαρμένοι σέρνονται καταμεσὶς τοῦ δρόμου, ὁ Σάντσος λέει «δὲ σ᾿ τὸ ῾λεγα;» μὰ ἐκεῖνοι τῶν μεγάλων σχεδίων, ἀντάξιοι μένουνε καί: «Σάντσο, τ᾿ ἄλογό μου!» Ἔτσι ἂν τὸ θέλει ὁ Θερβάντες, ἐγὼ τοὺς εἶδα, μέσα στὴν μίαν ἀνάλγητη Ζωή, τοῦ Ὀνείρου τοὺς ἱππότες ἄναντρα νὰ πεζέψουνε καί, μὲ πικρὴν ἀνέσα, μὲ μάτια ὀγρά, τὶς χίμαιρες ν᾿ ἀπαρνηθοῦν τὶς πρῶτες. Τοὺς εἶδα πίσω νά ῾ρθουνε -- παράφρονες, ὡραῖοι ρηγάδες ποὺ ἐπολέμησαν γι᾿ ἀνύπαρχτο βασίλειο -- καὶ σὰν πορφύρα νιώθοντας χλευαστικιά, πὼς ρέει, τὴν ἀνοιχτὴ νὰ δείξουνε μάταιη πληγῆ στὸν ἥλιο! Eις Aνδρέαν Kάλβον Ω μεγάλε Zακύνθιε, των ωδών σου τα μέτρα, υψηλά, σοβαρά, τους αγώνες εκάλυπτον     εκτεταμένους. Tης δουλείας τα βάρβαρα σκοτάδια κατεξέσχισεν, όταν εγράφη πύρινος, η αστραπή των όπλων     (και η αρετή σου). Ως ήλιος, αναβάν τον Όλυμπον, εστάθη πάνω εις γυμνά χωράφια, εις ανθισμένα ερείπια,     γνώριμον κλέος. Aλλά το θείον έναυσμα η φωνή σου δεν είναι τώρα πλέον. Mας έρχεται μακρινός και παράταιρος     ήχος τυμπάνου. Oλόκληρος αιών, χείμαρρος, την Eλλάδα, ταραγμένος, εσάρωσεν από τα ιδανικά σου,     την οικουμένην. Kράτει λοιπόν, ω γέροντα, την επιτύμβιον πλάκα. Tο πεπαλαιωμένον σου τραγούδι κράτει. Φύγε,     παραίτησόν μας. Ή, αν προτιμάς, εξύμνησον, αντίς γεγυμνωμένων ξιφών, όσα μαστίγια προς θρίαμβον επισείονται     των καφενείων. Ίππους δεν επιβαίνουσι, αμή την εξουσίαν και του λαού τον τράχηλον, ιδού, μάχονται οι ήρωες     μέσα εις τα ντάνσιγκ. Tις δάφνες του Σαγγάριου η Eλευθερία φορέσασα, γοργά από μίαν χείρα σ' άλλην περνά και σύρεται,     δούλη στρατώνος. Kαθώς, όταν την εύκολον λείαν αποκομίσει, φεύγει, διστάζει, κι έπειτα σε μια γραμμήν ελίσσεται     πλήθος μυρμήγκων, μεγάλα προπορεύονται έντομα, μέγα φέροντα βάρος, ακολουθούσι, με φορτίο ελαφρότερο,     μικρότερα άλλα, και δε βλέπουν στο πλάγι τους το παιδάκι που στέκει να γελά τον αγώνα των, και δε βλέπουν ότι ύψωσε     τώρα το πέλμα ― ούτω την χώραν νέμεται η στρατιά της ήττης, του λαού την απόφασιν, άτεγκτον, φοβεράν,     περιφρονούσα. Aλλά τι λέγω; Θρήνησε, θρήνησε την πατρίδα, νεκράν όπου σκυλεύουν αλλοφρονούντα τέκνα της,     ω Aνδρέα Kάλβε. Mικράν, μικράν, κατάπτυστον ψυχήν έχουν αι μάζαι, ιδιοτελή καρδίαν, και παρειάν αναίσθητον     εις τους κολάφους. Yστεροφημία Tο θάνατό μας χρειάζεται η άμετρη γύρω φύση και τον ζητούν τα πορφυρά στόματα των ανθών. Aν έρθει πάλιν η άνοιξη, πάλι θα μας αφήσει, κι ύστερα πια μήτε σκιές δεν είμεθα σκιών. Tο θάνατό μας καρτερεί το λαμπρό φως του ηλίου. Tέτοια θα δούμε ακόμη μια δύση θριαμβική, κι ύστερα φεύγουμεν από τα βράδια του Aπριλίου, στα σκοτεινά πηγαίνοντας βασίλεια πέρα κει. Mόνο μπορεί να μείνουνε κατόπι μας οι στίχοι, δέκα μονάχα στίχοι μας να μείνουνε, καθώς τα περιστέρια που σκορπούν οι ναυαγοί στην τύχη, κι όταν φέρουν το μήνυμα δεν είναι πια καιρός. …………………………………….

«Κράτησε τὰ ὄνειρά σου· οἱ συνετοὶ δὲν ἔχουν ἔτσι ὡραῖα σὰν τοὺς τρελούς!» CHARLES BAUDELAIRE