Μποβουάρ και Σαρτρ

Σιμόν ντε Μποβουάρ και Ζαν Πωλ Σαρτρ

 

Ένας αντισυμβατικός έρωτας που κράτησε 52 χρόνια…

 

 

 

Συγγραφέας, διανοούμενη, φεμινίστρια, ακτιβίστρια, μούσα ζωής του υπαρξιστή φιλοσόφου Ζαν Πωλ Σαρτρ συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες μορφές του 20ού αιώνα. Πρωθιέρια του φεμινισμού με  «ελευθεριάζοντα» τρόπο ζωής μια διαρκή πρόκληση  για τα ενοχλημένα αυτιά…

Γεννημένη στο Ρασπάιλ στο Παρίσι. Ευγενής απ τον πατέρα της εξ ου και το «de» . Άριστη μαθήτρια, σε σημείο που  ο πατέρας της καμάρωνε ότι είχε αντρικό μυαλό. Η μητέρα της,( Φρανσουάζ Μπρασέρ), ένθερμη καθολική μεγαλοαστικής καταγωγής. Η Σιμόν χρειάστηκε να ενηλικιωθεί για να αναθεωρήσει τις θρησκευτικές απόψεις της και να αποδεχθεί τον αθεϊσμό. Από την αδελφή της, Πουπέτ, κατά δύο χρόνια μικρότερη, διδάχθηκε τη συντροφικότητα. Παρέμειναν φίλες για μια ζωή.

Αρχικά εργάστηκε, για την οικονομική της αυτονομία, σαν καθηγήτρια στη μέση εκπαίδευση, και στις αρχές της δεκαετίας του ‘40 αφιερώθηκε στο γράψιμο. Η Μποβουάρ όπως και ο Σαρτρ δεν είχαν αναμειχθεί στην πολιτική πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1945 η Μποβουάρ με τον Σαρτρ άρχισαν να εκδίδουν την αριστερή επιθεώρηση «Μοντέρνοι καιροί». Σαν αντι-αποικιοκράτες την δεκαετία του ‘50 υποστήριξαν τον αγώνα των Αλγερινών και των Βιετναμέζων για ανεξαρτησία από τη Γαλλία. Αρχικά το ζεύγος Σαρτρ-Μποβουάρ συντάχτηκε με το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και προσκλήθηκε επίσημα στη Μόσχα και στο Πεκίνο, αλλά έπειτα από την σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία (το 1956), στράφηκαν στις διδαχές του Μάο. Το 1960 προσκλήθηκαν στην Κούβα του Κάστρο. Την ταραγμένη, «επαναστατική» δεκαετία του ‘60 η Σιμόν ντε Μποβουάρ υπήρξε πρωθιέρεια της ανατροπής. Το 1962, η ζωή της Μποβουάρ τέθηκε σε κίνδυνο επειδή μίλησε ανοιχτά ενάντια στην κακοποίηση μιας αλγερινής από τις γαλλικές δυνάμεις κατοχής. Το 1967 ταξίδεψε στη φλεγόμενη Μέση Ανατολή. Κατόπιν, με ορμητήριο το περίφημο παρισινό καφέ Les Deux Magots, πρωτοστάτησε στις φοιτητικές κινητοποιήσεις του Μάη του 1968. Εκφώνησε πύρινους λόγους και μαζί με τον Σαρτρ και τους σκηνοθέτες Ζαν Λικ Γκοντάρ και Λουί Μαλ, διένειμαν δωρεάν στους δρόμους την εξτρεμιστική μαοϊκή εφημερίδα «Η υπόθεση του λαού».

 

 Στη δεκαετία του ’70, η Μποβουάρ συμμετείχε σε διαδηλώσεις για το δικαίωμα στη νόμιμη έκτρωση και υπέγραψε το διάσημο κείμενο των 342 επώνυμων γυναικών που δήλωναν ότι είχαν καταφύγει σε παράνομη έκτρωση. Αυτή η πράξη αλληλεγγύης ήταν ένας από τους τρόπους με τους οποίους η Μποβουάρ χρησιμοποίησε τη δημοσιότητά της για να προωθήσει την υπόθεση των δικαιωμάτων των γυναικών. Οι Γαλλίδες χρειάστηκε να αγωνιστούν μέχρι το 1975 για να κατακτήσουν το δικαίωμα στη νόμιμη άμβλωση μέσα στις δέκα πρώτες βδομάδες εγκυμοσύνης.

 

«Ο μόνος τρόπος να με πληγώσει ήταν να πεθάνει» είπε για τον Ανθρωπάκο της, όπως αποκαλούσε τον Σαρτρ η Σιμόν. Μετά το θάνατο του Σαρτρ, το 1980 από πνευμονικό οίδημα, ξέσπασε ένας σφοδρός πόλεμος ανάμεσα στη Σιμόν και σε μερικές από τις άλλες γυναίκες του σταρ της φιλοσοφίας, μεταξύ των οποίον και η υιοθετημένη κόρη του, η Αρλέτ Ελκάιμ Σαρτρ, που με μια ανοιχτή επιστολή της προς την Μποβουάρ, δημοσιευμένη στην «Liberation», την κατηγορεί ότι καπηλεύτηκε βάναυσα το θάνατο του, ότι ποδοπάτησε τα πρόσωπα που αγάπησε ο Σαρτρ, ότι από πολύ καιρό πριν του φερόταν σαν να είναι ήδη νεκρός. Η Μποβουάρ δεν απάντησε, αλλά ύστερα από δυο χρόνια έδωσε στην δημοσιότητα τις επιστολές του Σαρτρ προς αυτή, θέλοντας να απόδειξη πόσο πολύτιμη του ήταν και πόσο του είχα σταθεί. Και έγραψε την «Τελετή του αποχαιρετισμού», στην οποία για πρώτη φορά φανερώνονται πράγματα κριμένα επιμελώς ως τότε.
Καταβεβλημένη από τη μοναξιά, άρρωστη από πνευμονία και με μόνη παρηγοριά την υιοθετημένη κόρη της Σιλβί Λε Μπον, η Σιμόν ντε Μποβουάρ πέθανε στις 14 Απριλίου του 1986, έξι χρόνια μετά το θάνατο του Σαρτρ σε ηλικία 78 ετών. Θάφτηκε στο παρισινό κοιμητήριο του Μονπαρνάς, δίπλα στον Σαρτρ. Στο χέρι της υπήρχε ένα δαχτυλίδι που της είχε χαρίσει ο Όλγκεν.
Πριν αφήσει την τελευταία της πνοή μπόρεσε και έγραψε, «Στην ζωή μου είχα μια αδιαμφισβήτητη επιτυχία: τη σχέση μου με τον Σαρτρ. Σε περισσότερο από τριάντα χρόνια, μόνο μια φορά πήγαμε για ύπνο τσακωμένοι.»



Το έργο της

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ ήταν αρκετά ευκίνητη ως συγγραφέας. Ήταν εξίσου ικανή ως φιλόσοφος, μυθιστοριογράφος, πολιτική θεωρητικός, δοκιμιογράφος, καθώς και ως βιογράφος. Η πείρα ως πρώτη ύλη και φιλοσοφική προσέγγιση ως εργαλείο είναι οι κοινοί τόποι στο έργο της.



Το 1943 εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Η καλεσμένη», όπου μιλάει για τη ζωή με της αδερφές Καζάκιεβιτς.

Το 1949 σε ηλικία 41 ετών η Ντε Μποβουάρ είχε μιλήσει αρκετά για τον εαυτό της, έχοντας συμπληρώσει τέσσερις αυτοβιογραφικούς τόμους, και προχώρησε στη συγγραφή του «Δεύτερου φύλου» το βιβλίο σταθμός στην πορεία της.



 Ως καθηγητές διορισμένοι σε διαφορετικές πόλεις, έμαθαν να παίρνουν τα τρένα και να συναντούν ο ένας τον άλλον σε καφέ, τρώγοντας αλλαντικά και πίνοντας κρασί, πότε στη βρώμικη Χάβρη, πότε στη συμπαθητική Ρούεν.
Εκείνη του συμπαραστάθηκε όταν ο Σαρτρ, αφού κατανάλωσε ψυχοτροπικά ναρκωτικά, βίωνε επί μήνες ψυχωτικά επεισόδια στα οποία πίστευε ότι τον καταδίωκαν τεράστιοι αστακοί.



Επέζησαν των ζοφερών χρόνων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που θρυμμάτισαν την ψευδαίσθησή τους ότι είναι άτρωτοι, αλώβητοι από την ιστορική συγκυρία – μία ψευδαίσθηση που μάλλον έτρεφε κυρίως η Μποβουάρ, αφού ο Σαρτρ επιδείκνυε πάντοτε μία ακατανίκητη υπομονή που έφτανε ενίοτε τα όρια της στωικότητας, ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Το 1940, ο Σαρτρ πιάστηκε αιχμάλωτος και κρατήθηκε για μήνες σε γερμανικό στρατόπεδο, μέχρι που το έσκασε. Δεν σταμάτησε να της γράφει γράμματα. Κι εκείνη δεν σταμάτησε να τρέμει για τη ζωή του, εγκλωβισμένη στο κατεχόμενο Παρίσι.




Ο Σαρτρ ήταν πάντα ο νούμερο ένας άντρας στη ζωή της. Και η Μπουβουάρ η νούμερο ένα γυναίκα στη δική του.

Ταξίδεψαν μαζί σε όλο τον κόσμο, γνώρισαν τον Τσε, τον Φιντέλ, όλες τις μεγάλες προσωπικότητες της εποχής. Φωτογραφήθηκαν παρέα αμέτρητες φορές. Έγιναν το πιο γνωστό αντισυμβατικό ζευγάρι διανοουμένων στον πλανήτη.

Όταν στη δεκαετία του ’70, ο Σαρτρ έπαθε εγκεφαλικό και άρχισε να τυφλώνεται, η Μποβουάρ ξεκίνησε να του παίρνει συνεντεύξεις, μεγάλες, ατελείωτες συνεντεύξεις για να διασώσει ατόφια την υπέροχη σκέψη του προτού αυτή σφαλίσει για πάντα.
Ο Σαρτρ πέθανε το 1980, σε ηλικία 75 ετών. Το βιβλίο της «Αποχαιρετισμός στον Σαρτρ» (1981) ήταν ο πιο γλυκός, σπαρακτικός αποχαιρετισμός σε έναν αιώνιο φίλο. Δεν ξαναέγραψε ποτέ κάτι άλλο. Περίμενε ήσυχα, υπομονετικά να έρθει και το δικό της, τυπικό φινάλε. Και ήρθε, 6 χρόνια αργότερα.

---

Θάνατος και κληρονομιά

Η Μποβουάρ έζησε το 1980 τον θάνατο του ισόβιου συντρόφου της Ζαν-Πολ Σαρτρ: συντετριμμένη και απαρηγόρητη, τον αποχαιρετά επισήμως στο βιβλίο-φόρο τιμής που γράφει το 1981.

Μετά την απώλεια του Σαρτρ, η ίδια υιοθετεί την εδώ και χρόνια σύντροφό της Sylvie le Bon και περνά το υπόλοιπο της ζωής της αποτραβηγμένη από τη δημόσια ζωή. Πεθαίνει από πνευμονικό οίδημα στις 14 Απριλίου 1986.



Η συγγραφέας, φιλόσοφος και φεμινίστρια με την αντισυμβατική ζωή, που τόσο σημάδεψε τη σύγχρονη εποχή, δεν ήταν πια στη ζωή. Η κληρονομιά της ωστόσο δεν θα χανόταν: το φεμινιστικό κίνημα πέτυχε και η ίδια τιμήθηκε με πολυάριθμα βραβεία και διακρίσεις, ζώντας παράλληλα μια γεμάτη ζωή σφαλιστή στις επικρίσεις και την κοινωνική κατακραυγή.

Η πολύπτυχη προσωπικότητα της γυναίκας-θρύλου θα μείνει φάρος στο πώς το ιδιωτικό μετατρέπεται σε δημόσιο και τανάπαλιν: πρόκειται στην ουσία για μια γυναίκα δυναμική, κυριευμένη από πόθο για γνώση και ελευθερία, η οποία πάλεψε ενάντια σε κάθε σύμβαση και έζησε με μεγάλη ένταση, καθώς ήξερε ότι «ο θάνατος καταδικάζει την επίγεια ύπαρξη, τη μία και μοναδική, να είναι πλούσια και μεστή»...