Φ. Γκ. Λόρκα

Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα | Μια μεγαλοφυΐα που μετέτρεψε την ταλαιπωρία του σε τέχνη

Φ. Γκ. Λόρκα: «Εγώ ποτέ δεν θα γίνω πολιτικός. Είμαι επαναστάτης, γιατί δεν υπάρχει αληθινός ποιητής που να μην είναι επαναστάτης»



Γεννήθηκε στο Φουέντε Βακέρος, το 1898. Ο πατέρας του ήταν αγρότης κι η μητέρα του δασκάλα πιάνου, προσφέροντας τα πρώτα μαθήματα και στον ίδιο τον Λόρκα. Φοίτησε σε σχολείο Ιησουϊτών στη Γρανάδα και μετά από πιέσεις του πατέρα του, γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γρανάδα, την οποίαν όμως εγκατέλειψε σύντομα, για να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία, τη μουσική και τη ζωγραφική. Το 1919, εγκαταστάθηκε στη Φοιτητική Κατοικία του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης, που τότε λειτουργούσε ως ανοιχτό πανεπιστήμιο, πολιτιστικό κέντρο, της ισπανικής πρωτεύουσας. Εκεί συνάντησε τον Σαλβαδόρ Νταλί, τον σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ, τον ποιητή Ραφαέλ Αλμπέρτι και τον Χιμένεθ. Την ίδια περίοδο συνέθεσε τα πρώτα του ποιήματα που κυκλοφόρησαν το 1921, με τίτλο Βιβλίο Ποιημάτων. Λίγο νωρίτερα, το 1918, είχε δημοσιεύσει το έργο Εντυπώσεις & Τοπία περιδιαβαίνοντας την Καστίλη.

Στις 18 Αυγούστου του 1936, σε ηλικία 38 ετών, δολοφονήθηκε στην περιοχή της Γρανάδα από ένα εκτελεστικό απόσπασμα 12 ατόμων, αποτελούμενο από αστυνομικούς, εθελοντές αλλά και κρατούμενους, τους οποίους υποχρέωσαν να διαπράξουν τη δολοφονία του Λόρκα υπό την απειλή της εκτέλεσης. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν γνώριζαν καν ποιος είναι αυτός που είχαν διαταχθεί να δολοφονήσουν. Για τη δολοφονία κατηγορήθηκαν ακροδεξιοί πολιτικοί και επιχειρηματικοί κύκλοι, μέλη επιφανών οικογενειών της Γρανάδας, καθώς και κάποιοι προερχόμενοι από την άκρως συντηρητική οικογένεια του πατέρα του, οι οποίοι ήταν έξαλλοι με τον πατέρα και ως εκδίκηση σκότωσαν τον γιο. Ο τάφος του δε βρέθηκε ποτέ ενώ νέα στοιχεία δίνουν νέο στίγμα για τον εντοπισμό του.

 
                Ο Λόρκα το 1914

Δύο ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα - (Νύχτα του Άγρυπνου Έρωτα, Σονέτο του γλυκού παραπόνου)

Νύχτα του Άγρυπνου Έρωτα

Νύχτα πάνω από τους δυο με πανσέληνο,

εγώ βάλθηκα να κλαίω κι εσύ γελούσες.

Η καταφρόνια σου ήταν ένας Θεός, τα δικά μου παράπονα

στιγμές και περιστέρια αλυσοδεμένα.

Νύχτα κάτω από τους δυο. Κρύσταλλο οδύνης,

έκλαιγες εσύ από βάθη απόμακρα.

Ο πόνος μου ήταν ένας σωρός από αγωνίες

πάνω στην αδύναμη καρδιά σου από άμμο.

Η αυγή μας έσμιξε πάνω στο κρεβάτι,

τα στόματα βαλμένα πάνω στο παγωμένο σιντριβάνι

του αίματος τ αστείρευτου που χύνεται.

Κι ο ήλιος μπήκε απ το κλειστό μπαλκόνι

και το κοράλλι της ζωής άπλωσε το κλαδί του

πάνω στην καρδιά μου τη σαβανωμένη.


Σονέτο του γλυκού παραπόνου


Φοβάμαι μη χάσω το θαύμα

των αγαλμάτινων ματιών σου και τη μελωδία

που μου αποθέτει τη νύχτα στο μάγουλο

το μοναχικό ρόδο της ανάσας σου

Πονώ που είμαι σε τούτη την όχθη

κορμός δίχως κλαδιά μα πιότερο λυπάμαι

που δεν έχω τον ανθό, πόλφο ή πηλό

για το σκουλήκι του μαρτυρίου μου.

Αν είσαι εσύ ο κρυμμένος μου θησαυρός

αν είσαι εσύ ο σταυρός και ο υγρός μου πόνος,

αν είμαι το σκυλί της αρχοντιάς σου

μη με αφήσεις να χάσω ό,τι έχω κερδίσει

και στόλισε τα νερά του ποταμού σου

με φύλλα από το φρενοκρουσμένο μου φθινόπωρο
.....................................................................................................................................................
                                        Ο ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΓΑΜΟΣ - ΚΑΤΙΝΑ ΠΑΞΙΝΟΥ

 

                                          ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ - ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΓΑΜΟΣ 1955

........................................................................................................................................................

Λόρκα: Η  εμμονή  του  θανάτου  συναντά τις εμμονές  της  πραγματικότητας

ή

“ δολοφονημένος  απ’  τον  ουρανό ”

Δολοφονημένος απ’ τον ουρανό.

Ανάμεσα  στα  οχήματα  που  παν ως  το  ερπετό

και  στα  σχήματα  που  ψάχνουνε το  κρύσταλλο,

θ’ αφήσω  να  μακρύνουν  τα  μαλλιά  μου.

Με  το  κουτσουρεμένο  δέντρο  που δεν  τραγουδά

και το  παιδί  με  το  λευκό  από  αυγό  πρόσωπο.

Με  τα ζωάκια που  έχουνε  σπασμένο  το  κεφάλι

και  το  νερό κουρελιασμένο  απ’  τα  ξερά τα  πόδια.

Με  όλα  εκείνα που  έχουνε  μια  κούραση  κωφάλαλη

και  μια  πνιγμένη  πεταλούδα  μες  στο  μελανοδοχείο.

Σκοντάφτοντας

στο  διαφορετικό  μου  πρόσωπο της κάθε  μέρας

Δολοφονημένος  απ’  τον  ουρανό!

“Επιστροφή  από  περίπατο” 6  Σεπτεμβρίου  1929. Federico Garcia Lorca,  Ποιητής στη  Νέα  Υόρκη, μτφρ: Βασίλης Λαλιώτης, εκδόσεις  Σμίλη, Αθήνα  1993

.........................................

Kιθάρα

 

Αρχίζει ο θρήνος της κιθάρας
σπάζουν οι κούπες της αυγής.
Αρχίζει ο θρήνος της κιθάρας.
Δεν ωφελεί κι αν πεις να πάψει.
Δεν το μπορείς να πεις να πάψει.
Κλαίει, κλαίει μονότονα
όπως κλαίει το νερό
όπως κλαίει ο άνεμος
πάνω απ’ το χιόνι.Άϊ κιθάρα, άϊ καρδιά
πληγωμένη,
πληγωμένη από πέντε λόγχες.

Federico Garcia Lorca

Απόδοση στα ελληνικά Β.Πετρή

 

 

.......................................................................

Η δολοφονία του Λόρκα

.

Η φιγούρα του Λόρκα είναι  μελαγχολική, ο ίδιος ποτέ  δεν  μπόρεσε  να  συμβιβαστεί με  την αυστηρή  ηθική της εποχής του, η ομοφυλοφιλία του – ακόμη και  σήμερα στην Ισπανία τείνει στο να  αποσιωπάται σε συνδυασμό  με τις πολιτικές του  θέσεις  και  τον  τρόπο  της δολοφονίας  του. Το  γεγονός σχολιάστηκε έντονα  από  τον  ξένο  τύπο  κατά  τις  εκδηλώσεις,  που  έγιναν το 1998 στην Ισπανία, για τα  εκατό χρόνια από τη γέννηση του  Λόρκα- υπήρξε  παράγοντας που  συχνά  τον  έφερε  σε  σύγκρουση και του δημιούργησε προβλήματα. Ακούγεται και η άποψη ότι ο ποιητής δε  δολοφονήθηκε μόνο γιατί  ήταν κομμουνιστής, αλλά και γιατί υπήρξε  ομοφυλόφιλος. Πολλοί το  συνδυάζουν με κάποιες πληροφορίες σχετικές με την ώρα της δολοφονίας και με το γεγονός

ότι ο Λόρκα δολοφονήθηκε πισώπλατα.

Λέγεται  ότι  το  ποίημα

“Ρομάντσα της ισπανικής πολιτοφυλακής”

υπήρξε  η  αιτία της δολοφονίας του
 

(Μαύρα τ’ άλογά τους είναι./Και τα πέταλά τους μαύρα./Πάνω στις κάπες τους γυαλίζουν/κεριού και  μελανιού  λεκέδες.[ ] Μα η Χωροφυλακή/ προχωράει σπέρνοντας φλόγες,/όπου πια γυμνή και νέα καίγεται η φαντασία./Η Ρόσα δε  λος  Καμπόριος,/κλαίει  στην πόρτα καθισμένη/ με τα  δυο  στήθη  κομμένα/και  βαλμένα σ’ ένα δίσκο./Κι άλλα τρέχανε κορίτσια/να τ’ακολουθάν χωρίστρες/σ’ έναν αέρα όπου σκάγαν/ρόδα από  μπαρούτι  μαύρο..)

Ο Λόρκα πάντως δεν αναμείχθηκε ενεργά στην πολιτική, η στρατευμένη τέχνη  ήταν κάτι εξάλλου που όπως δήλωνε  δεν τον  αφορούσε. Ο  ίδιος δηλώνει για  τα  πολιτικά  του  φρονήματα:“ Πιστεύω πως, επειδή είμαι γραναδίνος, έχω την τάση να νιώθω  συμπάθεια για τους κατατρεγμένους: τον τσιγγάνο, το  μαύρο, τον εβραίο, το μαυριτανό· που  τους  κουβαλούμε  μέσα  μας ”(1931).

Δολοφονήθηκε στις 19/8/1936. Μαζί με ένα κουτσό δάσκαλο,το γιο του και δύο άσημους ταυρομάχους…“Το έγκλημα έγινε κάπου διακόσια μέτρα μακριά από μια παράξενη  πηγή  με παγωμένο αναβράζον νερό που σήμερα αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο και που οι Ισπανοί το ονομάζουν Φουέντε Γκράντε, δηλαδή Μεγάλη Πηγή, ενώ οι Άραβες στον καιρό τους την ονόμαζαν Αϊναδαμάρ, δηλαδή Πηγή των Δακρύων.”( Νίκος Γκάτσος).H επίσημη εκδοχή της δολοφονίας του  Λόρκα  είναι “τραυματισμός σε εμπόλεμη  κατάσταση ”…

..................................................................................

ΤΟ ΣΚΟΡΠΙΟ ΑΙΜΑ ( Απόσπασμα )


Δεν είχεν άρχοντα η Σεβίλλια
Μπροστά του για να παραβγεί
Ούτε σπαθί σαν το σπαθί του
Ούτε καρδιά να'ν' τόσο αληθινή
Σαν ποταμός από λιοντάρια
Η ξακουσμένη του αντρειοσύνη
Και σαν σε πέτρα σκαλισμένη
Η στοχασιά του η μετρημένη
Φως χρυσαφένιο είχε μιας Ρώμης
Ανδαλουσιάνικης στο μάτι
Και το χαμόγελό του νάρδος
Από σπιρτάδα κι απ' αλάτι
Τι ταυρομάχος στην αρένα!
Τι βράχος πάνω στα βουνά!
Τι απαλός με τ'άγρια στάχυα!
Τι δυνατός με τα σπιρούνια!
Τι τρυφερός με την δροσιά!
Τι λαμπερός στα πανηγύρια!
Τι τρομερός με τις στερνές
Του σκοταδιού τις μπαντερίλιες!

Τώρα για πάντα πια κοιμάται
Τώρα τα μούσκλια και τα χόρτα
Με δάχτυλα που δε λαθεύουν
Το άνθος ανοίγουν του μυαλού του
Και το τραγουδιστό του αίμα
Κυλάει σε βάλτους και λιβάδια
Γλιστράει στο σύγκρυο των κεράτων
Άψυχο στέκει στην ομίχλη
Σε βουβαλιών σκοντάφτει πόδια
Σα μια πλατειά μια λυπημένη
Μια σκοτεινή γλώσσα ώσπου τέλμα
Να γίνει από αγωνία πλάι
Στον Γκουαδαλκιβίρ των άστρων
Της Ισπανίας ω άσπρε τοίχε!
Κι εσύ του πόνου ω μαύρε ταύρε!
Αίμα του Ιγνάθιο παγωμένο!
Αηδόνι στην καρδιά του μέσα
Όχι!
Δε θέλω να το βλέπω!
Δεν είναι ανθός να το χωρέσει
Και χελιδόνια να το πιούνε
Πάχνη αστεριών να το κρυώσει
Τραγούδι και κρινοπλημμύρα
Και κρύσταλλο να το ασημώσει
Όχι!
Δε θέλω να το βλέπω!


Το ποίημα γράφτηκε από το Λόρκα το 1934, με αφορμή το θάνατο του καλύτερου του φίλου, Ignacio Sanchez Mejias σε ταυρομαχία.
 

Σταύρος Ξαρχάκος-Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας  

 

                       Άγαλμα προς τιμή του Λόρκα, στην πλατεία Santa Ana της Μαδρίτης


Ο Λόρκα είναι  η  Ισπανία και  το  ντουέντε  της…Ο ίδιος  λέει: “Η  Ισπανία καίγεται αδιάκοπα απ’ το ντουέντε! Γιατί είναι μια χώρα  αρχαίας  μουσικής  και  αρχαίου  χορού, όπου  το  ντουέντε  στίβει λεμόνι από  ξημέρωμα. Μια  χώρα  θανάτου, μια χώρα  ανοιχτή  στο  θάνατο.” (Φεντερίκο Γκαρθία  Λόρκα, Ντουέντε, μτφρ: Ολυμπία Καράγιωργα, εκδόσεις “ Εστία ”, Αθήνα  1998).