Νικόλας Κάλας

Ο γνωστός – άγνωστος ποιητής Νικόλας Κάλας

Ο Νικόλας Κάλας ή Νικήτας Ράντος (πραγματικό όνομα Νικόλαος Καλαμάρης, παραδίδεται και ως Καλαμάρας 1907-1988) είναι ένας ποιητής άγνωστος στο ευρύ κοινό αλλά κι ένας ποιητής που πραγματικά ξεχωρίζει μέσα στα ελληνικά γράμματα, τόσο με την ιδεολογική του τοποθέτηση (συνεπής μαρξιστής, του τροτσκιστικού χώρου,  αν και με μεγαλοαστική και φαναριώτικη καταγωγή), όσο ότι αποτελεί κι έναν τολμηρό ανανεωτή της ελληνικής ποιητικής γλώσσας. Πρώτος μεταφραστής του Τόμας Έλιοτ (αλλά και τους Λουίς Αραγκόν) κι ένας από τους πρώτους που αξιοποίησαν τις δυνατότητες του ελεύθερου και του πεζού στίχου από τη δεκαετία του ’30. Επίσης είναι ένας από τους πρώτους που αναγνώρισαν την αξία του Αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη, ακόμα κι αν δεν αναφέρεται σχεδόν πουθενά γι’ αυτή του τη συμβολή, ενώ είναι κι ένας ποιητής που ακολούθησε ένα τελείως διαφορετικό, πραγματικά ριζοσπαστικό, δρόμο στη θεματολογία του, εφόσον αμφισβήτησε τα περί ελληνικότητας που εισήγαγε η Γενιά του ’30 – αν και αποτελεί έναν από τους επιφανέστερους εκπροσώπους της. Λογοτεχνικός κριτικός, συνεργαζόμενος με πλήθος ελληνικών και διεθνών περιοδικών και θεωρητικός δοκιμιογράφος (βλέπε τον τόμο «Η Τέχνη την εποχή της διακύβευσης» που εκδόθηκε στην Αμερική), συνδύασε τη μαρξιστική θεώρηση της τέχνης και την υπερρεαλιστική στάση με μια προοδευτική ματιά πάνω στο φαινόμενο της ψυχανάλυσης, χωρίς τους αστικούς περιορισμούς που συνειδητά επέβαλλε στο έργο του ο υπερρεαλιστής ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος, προχώρησε σε μια προσπάθεια ανανέωσης της ελληνικής ποιητικής παρουσίας. Έκτος από τα ελληνικά έγραψε στην αγγλική και στη γαλλική γλώσσα.
Δυστυχώς, από τους ομότεχνούς του μόνο θετική αντιμετώπιση δεν είχε. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε, το ποίημα του Γιώργου Θεοτοκά «Ηδυπαθής ευπατρίδης από το Κουρδιστάν» που αναδημοσιεύεται στο «Μ» (σ. 68) αποδίδει με περισσή ενάργεια, και με προκάλυμμα την αθώα σάτιρα, τη χλευαστική διάθεση με την οποία αντιμετώπισαν οι συνάδελφοί του την πρώτη εμφάνιση του Κάλα. Η αντίδραση των πνευματικών κύκλων είχε άμεσο αντίκτυπο στο έργο του. Το 1933 και 1934 δημοσιεύει τρεις μικρές συλλογές (τα «Τετράδια» Α´, Β´, Γ´), αλλά εκτός εμπορίου. Η θεματική των ποιημάτων αλλάζει. Κοινός τόπος γίνεται το αίσθημα της αποτυχίας και οι τάσεις φυγής. Αντίθετα όμως από την πρώτη υποδοχή που του επιφύλαξαν οι εγχώριοι ομότεχνοί του έχουμε τον ποιητή Αντρέ Μπρετόν ο οποίος τον κατέταξε στα «πιο φωτεινά και τα πιο τολμηρά» μυαλά της εποχής του. Να σημειώσουμε μάλιστα ότι ο Νικόλας Κάλας ήδη από το 1934 ήταν μέλος της υπερρεαλιστικής ομάδας στο Παρίσι ενώ  το 1933 είχε εκδώσει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ποιήματα». Έδωσε διαλέξεις και συνεργάστηκε με τα περιοδικά «Χνάρι» και «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα», με τα οποία συνεργαζόταν ο φίλος του Μιχάλης Ράπτης (Pablo). Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο ποίησης το 1977, για τη συλλογή «Οδός Νικήτα Ράντου».

Πολέμιος της ποιητικής παράδοσης, γνωστές οι κρίσεις του για τους Κωστή Παλαμά και Διονύσιο Σολωμό, σχετικά με την ποιητική τους ταυτότητα και την ιδεολογική τους τοποθέτηση, επικριτικός και αρνητικά προσκείμενος στην ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη, αδυνατώντας κατά βάθος να δει την δυναμική των δημιουργημάτων του αυτόχειρα ποιητή και το κοινωνικό του υπόβαθρο, και επικριτής του μοντερνισμού που διολίσθησε από την κατάσταση ενός καλλιτεχνικού κινήματος διαμαρτυρίας στην αποδοχή όλων των κοινωνικών συμβάσεων των επόμενων δεκαετιών χρησιμοποιώντας την κάποτε ριζοσπαστική γραφή του ως θεραπαινίδα αλλότριων συμφερόντων, λυρικός, αισθαντικός, είρωνας και σατυρικός κατά περίπτωση, προχώρησε σε μια «μια ποιητική επεξεργασμένη έξω από τα ελληνικά σύνορα» κατά την έκφραση του Mario Vitti, αποτελεί μια πληθωρική προσωπικότητα, ιδιαίτερα διαβασμένος, που αναζητούσε μια ποιητική ουτοπία, προκάλεσε μια προσωπική ποιητική και καλλιτεχνική επανάσταση που όμως κατά βάθος, έστω και ακούσια, ήταν συνδεδεμένη και με ευρύτερες κοινωνικές διεργασίες (ο Κάλας είχε συμμετάσχει στις ζυμώσεις του «Εκπαιδευτικού Ομίλου», ερχόμενος έτσι σε ευθεία σύγκρουση με το πανεπιστημιακό κατεστημένο) χωρίς όμως να βρει ικανούς συνεχιστές.
Αξίζει βέβαια να ανακαλύψουμε την ποίηση του Νικόλα Κάλα, να την διαβάσουμε και να αναγνωρίσουμε την επικαιρότητα της, ως ένα οδηγό, όχι τον μοναδικό βέβαια, για μια ποίηση που θα τολμάει να εκφράζει τις αντιφάσεις και τις ανάγκες της εποχής μας – αυτή ήταν και η μεγαλύτερη συνεισφορά του ποιητή.

«Το τριακόσια τριάντα τρία δεν απαντά».

Πλάι στον αριθμό το «οδός Κριεζώτου 2».
Η εν Ισσώ μάχη!
«Δεσποινίς Πυθία δοκιμάσετε πάλι».
«Νικήτα Ράντο, δεν μʼ ακούς;
το τριάντα τρία η πρώτη σου ποιητική δοκιμασία»
το Είκοσι δύο επέστρεψαν οι Έλληνες απʼ την Μικράν Ασία.
Επέστρεφε ώ Ιστορία!
Η Τροία του Ομήρου, η Τροία του ονείρου
τριαδικά συστήματα προϊστορικά, μεταχριστιανικά
υπολογισμένα καβαλιστικά.
«νικήτα Ράντο γιατί δεν απαντάς;»
Τριάντα τρία χρόνια κι ύστερα επέστρεψεν η εν ηχώ μάχη:
«Δεν μʼ αναγνωρίζεις; Είμαι Πλακιώτης Μανχατανάς,
και βροντοφωνούσε μέσα μου
της ταραγμένης σου ψυχής φλογερά οράματα».
*

Υπενθύμισα στον εαυτό μου

Enemy of the State

περιπέτεια φόβου και τόλμης.
Το Σαράντα ξεκίνησα από την Λισσαβώνα.
Μα τι συμβαίνει στην Λισσαβώνα;
Ραγίζονται τοίχοι, συσσωρεύονται λέξεις
πλουτίζεται η ρητορική
στο ταξίδι των σελίδων χορεύει η σκέψη
αστράφτει η τύχη και βροντοφωνεί
mare tenebrosa! Η ιστορία δαμάζει
τον ωκεανό με τριήρεις και πετρελαιοφόρα
θησαυροί Κνωσού και Ινδιών
τόλμη θαλασσοπόρων
κύματα του πληθυσμού
ποιητική σύλληψη και κατάληψη της εξουσίας
όνειρα κι αγώνες, αγωνία και ελπίδες.

*
Σκάκι

Ένας κόσμος-ένας κόσμος τετράγωνος ο κόσμος μου.
Στις απλοποιημένες του διαστάσεις χαρακώνονται οι ορίζοντες των
ημερών, της ισονυκτίας η αντιθετική επιφάνεια.
Όλα τα εγκλήματα της ζωής-πανουργίες φόνοι-ξαναζούν απάνου
στο σιντέφι και στον όνυχα όπου επίπονα γλιστρούν άκαρδου
νου τα φιλντισένια σύμβολα τα είδωλα από κοράλλι.
Ο δρόμος τους, οι επικίνδυνοι σταθμοί των, οι απογοητεύσεις και
τα λάφυρα-χαρές γι αυτό που ήτανε καρδιά.
Τώρα με του χεριού τη σπάνια κίνηση να περιπλέξει το ξερό
παιχνίδι.
Το αίμα που κυλάει, οι βιασμοί, ό,τι κρυφό έχει η ψυχή, δε διακρίνεται
στις αυστηρές του μεταβολές.
Όσοι όμως ξέρουν τους κανονισμούς, στο κάτοπτρο βλέπουν τις
φρικτές εικόνες που δύο παίκτες κλείσανε σʼ εβένινο πλαίσιο
και προσπαθούν με λιτές κούκλες να σκεπάσουν.

*
Την Ευρυδίκη που θα χάσεις την έχεις ήδη χάσει

 ήσουν εσύ η Ευρυδίκη όταν ο χάρος
απʼ τη ζωή και την Ελένη σου
να σʼ αποσύρει τάχθηκε.
Σε ξαναείδε η μέρα.
Ρίξε πίσω σου το φως που μας προσδοκά
ατένισε άσβηστον φως. Φως κι ο λόγος.
Ζει του Ολυμπιονίκη μονάχα ο Πίνδαρος.
Ρήματα Σίβυλλας, αποφάσεις κύβων
το σεληνόφως της Ελένης
της φλογεράς λύρας η αδαμάντινη λάμψη
διακόπτουν το χάος.

*
Φαίδρα φαιδρή μου Φαιδρούλα

 απόψε θα χύσουμε αίμα, οδός Μαυρομιχάλη
θα ποδοπατήσουμε αισθήματα κι αισθήσεις.
Τυραννοκτόνοι! Δεν είναι για σένα
η σωφροσύνη της Κυράς Λίμνης
χανούμισσα εσύ χαμένων χαδιών
πορταΐτισσα της Μανίας, λέαινα
της Ακρόπολής μου. Απόψε τα χαλάσματα!

*
Φανάρια ραγίζουν τη νύχτα αόρατου δρόμου

 αντιμέτωπος θέληση δεν συγκρατεί τα φρένα
το θύμα: τριαντάχρονος. Συντρίμματα τα πόδια του
τρεις μήνες τουλάχιστον θα μείνει κατάκλινος
προ τριών ημερών συγκατοικεί η ασθένειά μου
στο δωμάτιό του, τον χαρακτηρίζουν
μεσιτικές εργασίες αστικών ακινήτων
στην περιοχή Chelsea. Αναπτύσσει ο νους του
λόγους ακυρώσεων συμβολαίων κι εξοικονόμησε
δομικές ανάγκες δύο του ιατρών.
Ελληνικό μαγειριό της γειτονιάς μας σερβίρει
άριστο καφέ με μηλόπιτες, γεύση apple-pie.
Τον ξαναείδα τις προάλλες, μα τώρα που εύρωστα δέντρα
διακλαδώνουν νέους χαραχτήρες, νέες ουράνιες συνταγές
νέες εκτιμήσεις του τύπου μου χαράσσουν το χαραχτήρα.
Νεότης, γεράματα εντυπώνονται. Σήμερα και χθες
το μελτέμι παίζει με κλάσματα μύθων
καταθέτω εικόνες ενώ η φωτεινή μου
Ελένη συγκρατεί τις φρένες μας εντός του κειμένου.
Ακτίνες κοβαλτίου, μόρια ιωδίου σπέρνονται
στον καταραμένο χώρο. Νέες διαστάσει της ιατρικής.
Παρηγοριέμαι με την αστρολογία κι αυτή
από καιρό σε καιρό καρκινοβατεί με ζωδιακό φως.

(Νικόλαος Κάλας, Οδός Νικήτα Ράντου, Ίκαρος, 1977
και Γραφή και Φως, Ίκαρος, 1983)

Πι-ρα-χά

Στη ζούγκλα του Αμαζονίου, κατά μήκος του ποταμού Μαϊτσί της Βραζιλίας, ζει η απομονωμένη φυλή των ιθαγενών Πιραχά με πληθυσμό περίπου 400 άτομα. Οι ίδιοι αποκαλούν τη φυλή τους Χιταϊτίχι και μιλούν την ομώνυμη γλώσσα Πιραχά.

Πιραχά (γράφεται και Pirahα, Pirahαn), ή Mϊra-Pirahγ είναι η μοναδική επιζώσα απόγονος της διαλέκτου Μούρα καθώς οι υπόλοιπες εξαφανίστηκαν τους περασμένους αιώνες ή αντικαταστάθηκαν με την Πορτογαλική. Συγγενής γλώσσα αν και εξαφανισμένη πλέον ήταν η Ματανάγουι. Σήμερα η γλώσσα Πιραχά έχει περίπου 280-350 ομιλητές αλλά δεν διατρέχει κίνδυνο μιας και η κοινότητα των Πιραχά έχει πολύ ισχυρούς δεσμούς. Η γλώσσα Πιραχά είναι ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα πολλών αμφισβητούμενων αξιώσεων. Για παράδειγμα περιέχει στοιχεία που αναιρούν την γλωσσική σχετικότητα. Ο αριθμός των γλωσσολόγων με πρακτική εμπειρία στη γλώσσα Πιραχά είναι πολύ μικρός. Πρόκειται για γλώσσα στην οποία απουσιάζουν τα φωνήματα, οι αριθμοί, τα χρώματα. Υπάρχει η λέξη «χόι» για παράδειγμα, που πλησιάζει στον αριθμό ένα, αλλά μπορεί επίσης να σημαίνει «μικρό» ή μια μικρή ποσότητα, όπως δύο μικρά ψάρια. Αντικαθίστανται οι έννοιες των αριθμών με το «πολύ» ή «λίγο», με το «μικρό» ή «μεγάλο», ενώ για τα χρώματα υπάρχει η έννοια του «ανοιχτού» και του «σκούρου». Στη γλώσσα τους δεν υπάρχουν παρελθοντικοί χρόνοι ούτε μελλοντικοί, επειδή γι’ αυτούς όλα υπάρχουν στο παρόν. Δεν υπάρχει γραφή, ενώ δεν έχουν κανένα μύθο για τη δημιουργία του κόσμου.  H γλώσσα τους είναι απλή. Στους άνδρες περιορίζεται σε οκτώ σύμφωνα και τρία φωνήεντα. Οι γυναίκες έχουν το μικρότερο αριθμό «ήχων ομιλίας» στον κόσμο, με μόλις επτά σύμφωνα και τρία φωνήεντα. Η γλώσσα τους μπορεί να «μιληθεί» μόνο «τραγουδιστά» ή «σφυριχτά». Οι μητέρες μαθαίνουν τη γλώσσα στα παιδιά τους τραγουδώντας τους. Οι προσωπικές αντωνυμίες είναι δανεισμένες από την γλώσσα Τούπι και μας είναι άγνωστο τί χρησιμοποιούσαν νωρίτερα. Χαρακτηριστικό είναι πως οι Πιραχά δεν μετρούν και τους είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουν την έννοια των αριθμών. Οι επιστήμονες θεωρούν πως τους είναι περιττοί εξ αιτίας του τρόπου ζωής που ακολουθούν.
«Οι Πιραχά όχι μόνο δεν μετρούν αλλά και δεν σχεδιάζουν», γράφει ο Γκόρντον στο περιοδικό Science. «Ο σχεδιασμός ευθειών γραμμών ήταν εφικτός μόνο με πολύ μεγάλη προσπάθεια και συγκέντρωση και με τη συνοδεία ηχηρών στεναγμών και βογγητών».

Το 1977 ο αμερικανός πάστορας Ντάνιελ Έβερετ, τους επισκέφθηκε με σκοπό να τους προσηλυτίσει στο χριστιανισμό. Κατάφερε να μάθει τη γλώσσα τους και μετέφρασε το ευαγγέλιο του Λουκά σ’ αυτή. Αξιοσημείωτο είναι πως οι Πιραχά τον ρώτησαν αν έχει δει τον θεό για τον οποίο μιλάει. Εκείνος απάντησε όχι. Τότε, συνέχισαν, αν τον έχουν δει οι άνθρωποι που του μίλησαν γι’ αυτόν. Η απάντηση ήταν πάλι όχι. Τότε οι Πιραχά αναφώνησαν: «γιατί μας μιλάς για κάποιον τον οποίο δεν έχει δει κανένας;» Στο μεταξύ είχε διαπιστώσει ότι οι Πιραχά δεν ενδιαφέρονται για τον Θεό, τη Βίβλο ή οποιαδήποτε φιλοσοφία δεν μπορούν να βιώσουν οι ίδιοι. Είχε επίσης διαπιστώσει αργότερα ότι ούτε εκείνος πίστευε πια στον Θεό. Κατέληξε άθεος με αποτέλεσμα τη διάλυση της οικογένειάς του και την αφοσίωση του στον τρόπο ζωής των Πιραχά. Η γυναίκα του Έβερετ συνέχισε την προσπάθεια προσηλυτισμού των Πιραχά στο χριστιανισμό, μιας και θεώρησε ότι δεν το έκανε σωστά ο πρώην σύζυγος της, χωρίς βέβαια κανένα αποτέλεσμα. Στα επόμενα χρόνια ο Έβερετ (είναι και γλωσσολόγος) συγκρούστηκε με τη βασική θεωρία του Νόαμ Τσόμσκι για τη γλώσσα, εφ’ όσον η γλώσσα των Πιραχά έχει καθοριστεί από το ιδιαίτερο περιβάλλον τους και δεν υπακούει στους οικουμενικούς γλωσσολογικούς κανόνες.

Ο τρόπος ζωής τους είναι αυστηρά κοινοτικός. Δεν διέπονται από σχέσεις εξουσίας, ενώ δεν έχουν θρησκεία και αρχηγό. Όλοι συμμετέχουν ενεργά στην κοινότητα ο καθένας με τον τρόπο του. Ζουν στο τώρα αποκλειστικά, είναι ολιγαρκείς και αυτάρκεις. Αν πεινάσουν κυνηγούν συλλογικά ή αν πεινάσει κάποιος, απλά κόβει ένα καρπό δέντρου. Δεν χτίζουν καλύβες που να αντέχουν στο χρόνο και δεν αποθηκεύουν ποτέ τροφή. Οτιδήποτε περισσότερο από αυτό που τους αρκεί είναι περιττό για αυτούς. Ζουν σε πλήρη αρμονία με τη φύση και δεν δείχνουν κανενός είδους επιθετικότητα ή ανταγωνιστικότητα μεταξύ τους. Η πραότητα και η αγάπη είναι αυτό που τους διέπει. Θεωρούν και έτσι είναι δηλαδή, πως μεταξύ τους τα αισθήματα είναι αμοιβαία. Δεν υπάρχουν φαινόμενα μνησικακίας και εκδίκησης. Ο αλληλοσεβασμός εδώ, έχει τον πρώτο λόγο. Κατά τη διάρκεια της ζωής τους, αλλάζουν ονόματα ανάλογα με τη φάση της εφηβείας και της ενηλικίωσης. Η έννοια του άγχους και του καταναγκασμού δεν υπάρχει. Όπως οι ίδιοι μας λένε, «τι και αν έπεσε το ψάρι από τα χέρια του μικρού στη θάλασσα; Απλά του έπεσε» ή «Αν το μωρό δεν πεινάει δε θα το πιέσουμε. Εκείνο ξέρει καλύτερα τι χρειάζεται». Η έννοια του χρόνου όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε, δεν υφίσταται για τους Πιραχά. Ακόμα και το «χθες» ή το «αύριο» είναι έννοιες που δεν τους «αγγίζουν». Όπως χαρακτηριστικά έχει πει ο Έβερετ: «Το να σκέφτεσαι συνέχεια το μέλλον και να στεναχωριέσαι για το παρελθόν δεν είναι κάτι το υγιές. Αυτό μου δίδαξαν οι Πιραχά. Συμπεραίνω  ότι ο καπιταλισμός και η θρησκεία είναι τεχνητές ανάγκες. Βλέπουμε ανθρώπους του Αμαζονίου που ήταν αρχικά αυτάρκεις και ικανοποιημένοι από τη ζωή τους να αρχίζουν να νιώθουν φτωχοί και δυστυχισμένοι».

Ένα άλλο παράδειγμα της μοναδικότητας των Πιραχά είναι πως κοιμούνται πολύ λίγες ώρες, θεωρώντας πως ο πολύς ύπνος είναι ταυτόσημος του θανάτου και της παρακμής, ενώ κάθε φορά που ξυπνάνε θεωρούν πως ξαναγεννιούνται. Πληθυντικός σε ένδειξη «σεβασμού» ή λέξεις όπως «καλημέρα», «καληνύχτα» δεν υπάρχουν. Τα πάντα δείχνουν «αλλόκοτα», όμως τόσο φυσικά και αναγκαία για την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Οι βαθυστόχαστες αναλύσεις, αν θέλουμε να τους μιμηθούμε στο ελάχιστο, είναι περιττές. Οι μακρινοί μας φίλοι Πιραχά ή Χιταϊτίχι, όπως οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται, έχουν πολλά να μας πουν και άλλα τόσα να μας διδάξουν. Αποδεικνύουν  έμπρακτα πως μπορούμε να ζούμε χωρίς θεούς ή αφέντες, αρμονικά μεταξύ μας και με σεβασμό προς τη φύση. Αν ευχόμαστε κάτι, πραγματικά μέσα από την καρδιά μας, είναι να συνεχίσουν να ζουν στην αρμονία αυτή, παραμένοντας αγνοί και άναρχοι μακριά από κάθε πολιτισμό. Η ύπαρξή τους, υπενθυμίζει σε όλους τους ανθρώπους που βρισκόμαστε κάτω από το ζυγό του εξουσιαστικού πολιτισμού, πως πρέπει να αγωνιστούμε, με σύμμαχο τα ανίκητα στοιχεία της ανθρώπινης φύσης. Αυτά της αλληλεγγύης, της κατανόησης, του αλληλοσεβασμού και της αρμονίας με τη φύση. Μέχρι το γκρέμισμα του κράτους και κάθε εξουσίας όπου γης και τη δημιουργία των άναρχων κοινοτήτων. Για μια πραγματικά ελεύθερη και άναρχη ζωή.

Ένας άνθρωπος που πήγε να προσηλυτίσει κι προσηλυτίστηκε ο ίδιος.
O Ντάνιελ Έβερετ ήθελε να συνδυάσει την περιπέτεια με την χριστιανική ιεραποστολή
και πήγε στους Πί-ρα-χα, στην Βραζιλία, στον Αμαζόνιο.
Επειδή δεν μπόρεσε σε να τους πείσει για την ύπαρξη του Θεού, αρνήθηκαν οι ιθαγενείς να πιστέψουν στον Ιησού.
Αυτό του προκάλεσε μια θρησκευτική κρίση. Ήταν όμως τόσο γοητευμένος από τον τρόπο ζωής τους, που είναι τελείως αποκομμένος από τον μοντέρνο πολιτισμό ωστε ξεκίνησε να ερευνά την γλώσσα τους.
Πάνω στα αποτελέσματα της έρευνάς του ξέσπασαν διαφωνίες μεταξύ διαφόρων γλωσσολόγων επειδή ο Έβερετ απέδειξε πως οι Πι-ρα-χά δεν χρησιμοποιούν αριθμούς.
Περιγράφει τις εμπειρίες του στο βιβλίο «Το πιό ευτυχισμένο Έθνος, επτά χρόνια δίπλα στους Πι-ρα-χα Ινδιάνους του Αμαζονίου».
Αυτή την διαδρομή την έχει κάνει πάνω απο εξήντα φορές. Ο έβερετ ταξιδεύει πάνω στον Άιτσι, έναν παραπόταμο του Αμαζονιου, σε μια ολογάριθμη φυλή Ινδιάνων, τους Πι-ρα-χά.
Πριν από τριάντα χρόνια ήλθε για πρώτη φορά σε αυτόν τον τόπο, ως Ιεραπόστολος. Ήθελε να τους μεταδώσει την θρησκεία του. Αλλα η ιστορία είχε μια διαφορετική εξέλλιξη.
Ήθελα να ξεκινήσω κάτι καινούργιο στην ζωή μου. Ήθελα να βοηθήσω τους ανθρώπους εκεί και ο Αμαζόνιος μου ακούστηκε περιπετειώδης. Αλλα, για να είμαι ειλικρινής, δεν ήξερα τί με περιμένει.
Ο νεαρός ιεραπόστολος δεν περίμενε πως θα συναντήσει τόσο χαρούμενους, χαλαρούς και ευτυχισμένους ανθρώπους.
Γιατί ήταν όμως αυτοί οι άνθρωποι έτσι; Αυτό το ανακάλυψε σιγα-σιγα, στα εφτά χρόνια που πέρασε μαζί τους.
Μια διανοητική και προσωπική περιπέτεια την οποία τώρα διηγείται μας διηγείται ο Έβερετ στο έργο της ζωής του, για το πιό «ευτυχισμένο Έθνος» όπως τους αποκαλεί (τους Πι-ρα χά).
Ένα βασικό μου πρόβλημα ήταν «γιατί έπρεπε να τους πείσω για την ύπαρξη του Θεού»; Για να αποκτήσουν μια καλύτερη ζωή; Αυτό ήταν μια μεγάλη πρόκληση για εμένα.

Την γυναίκα του, Κάρεν, την κόρη ενος ιεραπόστολου, την είχε γνωρίσει όταν ήταν δεκαεφτά ετών.
Τον έσωσε από τα ναρκωτικά και αυτός ανακάλυψε τότε τον Θεό και ήθελε να το μεταδώσει.
Με τρία παιδιά πηγαίνουνε στον Αμαζόνιο ως ιεαραπόστολοι για να προσηλυτίσουνε τους Πι-ρα-χα, οι οποίοι εδώ και 200 χρόνια αρνούνται να μιλήσουν ακόμη και μια λέξη Πορτογαλικά!
Η γλώσσα τους είναι μια εξαιρετικά δύσκολη γλώσσα, την οποία ο Έβερετ πρέπει να μάθει. Κανένας ξένος δεν είχε καταφέρει να την μάθει. Μια γλώσσα η οποία απαιτεί έναν τελείως διαφορετικό τρόπο σκέψης.

Αβορίγινες

Αβορίγινες: η Σοφία του Ονειροχρόνου

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους φαίνεται ότι ο αρχαιότερος ανθρώπινος πολιτισμός αναπτύχθηκε στην Αυστραλία. Γνωστοί και ως Αβορίγινες ή Αμπορίτζιναλς, οι Ιθαγενείς της…
Αυστραλίας ξεπροβάλλουν από τα βάθη των αιώνων φέροντας μαζί τους τελετουργικά, δοξασίες και μια κοσμολογία που αντιπροσωπεύει τη βαθύτερη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας.
Οι Αβορίγινες, αυτόχθονες κάτοικοι της χώρας, αναφέρουν την αρχή του Κόσμου ως το «Όνειρο» ή την «Ώρα του Ονείρου». Κατά τη διάρκεια αυτού του Ονειροχρόνου οι Ιθαγενείς πρόγονοί τους δημιούργησαν τα διάφορα στοιχεία του όπως, τα ζώα, το νερό, τα δέντρα, τον ουρανό. Παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί μέχρι σήμερα ο τρόπος ζωής τους παραμένει σχεδόν αναλλοίωτος. ΓιΆ αυτό θεωρούνται από τους ανθρωπολόγους πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τον προϊστορικό άνθρωπο. Οι δυνάμεις που δημιούργησαν τον κόσμο τους στην πορεία του χρόνου προσωποποιήθηκαν σε θεές και θεούς που εξέφραζαν τον Ήλιο, τη νύχτα, τα άστρα, τη δικαιοσύνη. Μια ιδιαίτερη παρουσία, ήταν οι Wondjina, που θεωρούνταν από τα πρώτα όντα της «Εποχής του Ονείρου». Ήρθαν από τη θάλασσα και ξεκουράστηκαν πάνω σε βράχους όπου αποτυπώθηκαν οι μορφές τους. Δημιούργησαν τον Κόσμο, έδωσαν το Νόμο που έπρεπε να ακολουθούν οι άνθρωποι. Έφεραν στους ανθρώπους την τεκνοποίηση. Έδωσαν τη βροχή στη Γη. «Η Γη αναπνέει και η εκπνοή της δημιουργεί ατμούς και σύννεφα που φέρνουν βροχή. Φέρνει καρπούς και δημιουργεί ανάπτυξη στα πάντα ώστε να μεγαλώνουν τα δέντρα, το χορτάρι, και να τρέφουν τα ζώα και όλα στη γη». Αυτές οι παρουσίες παριστάνονται σε βραχογραφίες με φωτοστέφανο δίχως στόμα έχοντας ενωμένα μάτια και μύτη.

H Σοφία του Ονειροχρόνου

Η Ιδέα του Ονειροχρόνου αποτελεί την κεντρική ιδέα του πολιτισμού των Ιθαγενών της Αυστραλίας η οποία καθόρισε απόλυτα τα πρότυπα της ζωής τους. Είναι ένας λαός που ζει ανάμεσα στον Ονειροχρόνο και τον αντικειμενικό κόσμο, σε αρμονία με όλα τα πλάσματα της Γης, με τον ίδιο απαράλλακτο τρόπο όπως εκείνον της πρώτης ημέρας της Δημιουργίας. Μέσα από τον Ονειροχρόνο αντλούν επίσης την πλούσια σε δομή και λεξιλόγιο προφορική τους γλώσσα. Η εξέλιξη της ζωής και του πολιτισμού, σύμφωνα με την αντίληψή τους, αρχίζει με ένα σπόρο που βλασταίνει, κάνει ένα μεγάλο κύκλο άπειρων δυνατοτήτων και επιστρέφει πάλι πίσω στον ίδιο σπόρο, στην αρχική πηγή. Και κάθε φορά που η ζωή αναγεννιέται από τον θάνατο ή την λανθάνουσα κατάσταση στην οποία βρίσκεται, δεν αναπαράγει ποτέ τις μορφές του παρελθόντος αλλά αναπτύσσεται μέσα στο παράδοξο νέων δυνατοτήτων οι οποίες ξεπηδούν από την ίδια απαράλλακτη ουσία, αυτή την ίδια ουσία που συνεχώς αλλάζει και αναγεννιέται. Ο χορός της γέννησης αρχίζει, τη στιγμή που ο σπόρος σπάζει το κέλυφός του. Ο κύκλος του παρελθόντος απορρίπτεται και η ίδια ουσία αναζητά άλλες δυνατότητες σε νέους κύκλους. Από αυτή την άποψη λοιπόν, ο πολιτισμός των Αβοριγίνων ως ο αρχαιότερος, αποτελεί τον σπόρο των ανθρώπινων κύκλων και το ταξίδι στις παραδόσεις του είναι το ταξίδι στην πιο μακρινή μνήμη της ανθρώπινης φυλής, τη Σοφία του Ονειροχρόνου.

Η Ενότητα του Ονειροχρόνου

Ο Ονειροχρόνος είναι ένας τόπος πέρα από τον χρόνο και το χώρο, μέσα στον οποίο το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον υπάρχουν ως ενότητα. Οι αυτόχθονες μπορούν να εισέλθουν σε αυτό το εναλλακτικό σύμπαν μέσω των Ονείρων ή μέσα από μεταβαλλόμενη κατάσταση συνείδησης, αλλά και μέσα από το θάνατο. Ο Ονειροχρόνος θεωρείται ο τελικός προορισμός πριν από τη μετεμψύχωση. Όλα τα πλάσματα, άστρα, άνθρωποι, έντομα, μοιράζονται την συνείδηση της πρωτογενούς δημιουργικής δύναμης. Κάθε τι που υπάρχει αντανακλά με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο ένα μέρος, μια μορφή, αυτής της κοινής συνείδησης. Στους μύθους και τους θρύλους του Ονειροχρόνου, όλος ο κόσμος παρουσιάζεται ενιαίος. Οι ιστορίες του Ονειροχρόνου προέκτειναν τη συμπαντική και ψυχική συνείδηση όχι μόνο σε κάθε ζωντανό πλάσμα, αλλά και στην ίδια τη Γη, τα αρχέγονα στοιχεία δυνάμεις και αρχές. Η συνειδητοποίηση αυτής της ενότητας ωθεί τους Ιθαγενείς να σέβονται και να λατρεύουν τη Γη, ως μυστήριο της αρχικής δημιουργίας. Κάθε συστατικό της δημιουργίας πηγάζει από όνειρα, επιθυμίες, έλξεις και απωθήσεις, όπως ακριβώς συμβαίνει και στη ζωή των ανθρώπων. ΓιΆ αυτό η είσοδος στο μεγάλο κόσμο του χώρου, του χρόνου και των συμπαντικών ενεργειών είναι η ίδια με την είσοδο στον εσωτερικό κόσμο της συνείδησης και του ονειρέματος. Επομένως η εξερεύνηση του αχανούς διαστήματος και η γνώση του νοήματος της δημιουργίας βιώνονταν μέσω της εσωτερικής και εξωτερικής γνώσης του εαυτού. Κάθε φυσικός σχηματισμός και δημιουργία εισάγει ένα κρυμμένο νόημα, εξαιτίας του σχήματος και της συμπεριφοράς του. Η μορφή κάποιου πράγματος είναι το ίδιο το αποτύπωμα της προγονικής συνείδησης που το δημιούργησε και είναι το αποτέλεσμα των ενεργειών που προκλήθηκαν. Αυτές είναι όψεις της δημιουργίας του Ονειροχρόνου που συνθέτουν την εικόνα ενός κόσμου, στην οποία το φυσικό και το μεταφυσικό αλληλοσυνδέονται συμβολικά. Δεν μπορεί να εξετάσει κανείς τον ορατό και τον αόρατο κόσμο ξέχωρα. Έτσι οι γλώσσες των Ιθαγενών που ξεπήδησαν από μια τέτοια αντίληψη του κόσμου ήταν πλούσιες σε μεταφορές που αλληλοσύνδεαν τα φυσικά, ψυχολογικά και πνευματικά επίπεδα εμπειρίας.



Ο Μύθος για την Τέχνη του Χαλαζία

Ένας γέροντας, το τελευταίο μέλος της φυλής του που κατέχει την ικανότητα της κατασκευής αιχμηρών εργαλείων, κόβοντας χαλαζία, διδάσκει σε μερικούς νεότερους την τέχνη του. Οι μικροί κρύσταλλοι χαλαζία που χρησιμοποιούνται σαν κοπίδια και ξύστρες είναι τα μόνα συμπληρωματικά σε μια τεχνολογία που βασίζεται στο ξύλο. Παίρνει τους μαθητευόμενους στο δάσος, σε ένα μέρος όπου γνωρίζει ότι το έδαφος «ετοιμάζει» πέτρες για τον σκοπό αυτό. Υποδεικνύει τα χαρακτηριστικά του εδάφους που το επισκέφτηκαν οι πρόγονοι της φυλής του για γενιές ολόκληρες, προκειμένου να μαζέψουν πέτρες για εργαλεία. Η απαλή αύρα στα φύλλα των ψηλών κομμεόδενδρων μετριάζει τη ζέστη το μεσημεριάτικου ήλιου. Ο γέρος κάθεται οκλαδόν, με τις παραδοσιακές ουλές της λύπης ή του πένθους στο στήθος του. Με τα βαθύσκιωτα μάτια του κλεισμένα περνάει το φαγωμένο μαύρο χέρι του με μια καλαίσθητη ασταθή κίνηση από λιθάρι σε λιθάρι. Σε κάθε πέτρα μουρμουρίζει μία φράση: «Αυτή είναι έγκυος, αλλά δεν είναι έτοιμη ακόμα», «Αυτή θα είναι πολύ καλή στον καιρό της». Τελικά βρίσκει μια πέτρα που την σηκώνει και την κρατά στα δυο του χέρια. ΜΆ ένα έξυπνο χαμόγελο λέει, «Ο πυρόλιθος ζει μέσα σε αυτή την πέτρα από την εποχή του ονείρου…τώρα είναι έτοιμη να γεννηθεί!» Τα γρήγορα απότομα χτυπήματα με μια άλλη πέτρα θρυμματίζουν τον λίθο και το επιθυμητό εργαλείο ξεπροβάλλει από την πέτρα. Οι νεαροί Ιθαγενείς παρακολουθούν τον γέρο με αφοσίωση καθώς απομακρύνει το πρόσφατα γεννημένο εργαλείο από τη σκοτεινή μήτρα του προγονικού βράχου και το κρατά ψηλά με ικανοποίηση. Και έτσι γεννιέται ένα εργαλείο που οι ρίζες του προέρχονται από τα βάθη του χρόνου για χρήση στο σήμερα. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι ανάγκη να σμιλέψει ή να μορφοποιήσει αυτά τα κομμάτια της πέτρας, «γεννήθηκαν τέλεια και έχουν σχεδόν το ίδιο σχήμα με τα αιχμηρά εργαλεία ηλικίας 13.000 ετών που ανακάλυψαν αρχαιολόγοι. Όλες οι τέχνες έχουν κοινή γλώσσα. Καμία μορφή τέχνης δεν αποτελεί, ξεχωριστό, ανεξάρτητο στοιχείο, είτε πρόκειται για αμμογραφία, βαφή του σώματος, ιερό λίθο, ζωγραφισμένο φλοιό δένδρου, χορό, μουσική, ή άλλη παραδοσιακή μορφή τέχνης. Μύθοι, ιστορίες, χορός, τραγούδι και τελετουργία είναι τα νήματα για τη σύνθεση του πολύχρωμου τάπητα της Δημιουργίας. Σε αυτόν τον τάπητα συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό οι φυσικοί σχηματισμοί, οι φυσικοί ήχοι και όλα τα παροδικά φαινόμενα της φύσης, τα οποία αποτελούν και αντικείμενο μίμησης μιας εξίσου παροδικής και φευγαλέας τέχνης. Οι θαυμάσιες αμμογραφίες καταστρέφονται μετά την ολοκλήρωση της τελετουργίας, όπως και τα ιερά σύνεργα. Το παροδικό και το φευγαλέο στον παρόντα κόσμο συμπληρώνεται από τη μονιμότητα και τη διάρκεια στον Ονειροχρόνο. Η αντίληψη των γηγενών για την αιωνιότητα, είναι η μονιμότητα ύπαρξης στον Ονειροχρόνο και προσεγγίζεται μέσω της αντίληψης του θανάτου.

Οι Πρόγονοι

Οι Ιθαγενείς, μιλούν για τις δυνάμεις που δημιούργησαν τον κόσμο αποκαλώντας τις «Οι Πρόγονοί μας». Στην μακρινή εποχή της δημιουργίας του κόσμου, την εποχή που ονομάζεται Ονείρεμα, οι Πρόγονοι κινούνταν σε ένα έρημο, αδιαφοροποίητο πεδίο, ίδιο περίπου με εκείνο στο οποίο κινούνται οι Ιθαγενείς, όταν περιπλανιούνται στις αχανείς εκτάσεις της αυστραλιανής ηπείρου. Οι Πρόγονοι ταξίδευαν, κυνηγούσαν, πολεμούσαν και αγαπούσαν διαμορφώνοντας έτσι το άμορφο πεδίο τους σε γήινο τοπίο. Πριν από τα ταξίδια τους κοιμούνταν και ονειρεύονταν τις περιπέτειες της επόμενης μέρας. Με αυτόν τον τρόπο, κινούμενοι από το Ονείρεμα στη δράση δημιούργησαν τα ζώα και τα φυτά, όλα τα φυσικά στοιχεία, τον Ήλιο, τη Σελήνη και τα άστρα. Δημιούργησαν επίσης, τους ανθρώπους, τις φυλές και τις πατριές. Όλα αυτά δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα από τους Προγόνους, ενώ το κάθε είδος μπορούσε να μεταμορφωθεί σε οποιοδήποτε άλλο. Το φυτό μπορούσε να γίνει ζώο, το ζώο γεωλογικός σχηματισμός, ο γεωλογικός σχηματισμός άντρας ή γυναίκα. Ο ίδιος ο Πρόγονος μπορούσε να έχει μορφή ανθρώπου η ζώου ανάλογα με τις απαιτήσεις των περιπετειών του. Όλα δημιουργούνταν από την ίδια πηγή –το Όνειρο και τις πράξεις των μεγάλων Προγόνων. Όλα τα στάδια, οι φάσεις και οι κύκλοι ήταν παρόντα την ίδια στιγμή στον Ονειροχρόνο. Όταν ο κόσμος απέκτησε μορφή, με όλα τα είδη και τις ποικιλίες των μεταμορφώσεων τους, Εκείνοι αποσύρθηκαν και κρύφτηκαν στη γη, τον ουρανό, τα σύννεφα και τα πλάσματα, αντανακλώντας από εκεί τη δύναμη τους σε όλα τα δημιουργήματα. Το Ονείρεμα αναφέρεται για να περιγράψει αυτό το σύστημα πεποιθήσεων. Για παράδειγμα, ένας αυτόχθονας Αυστραλός ίσως ισχυριστεί ότι ονειρεύτηκε σαν καγκουρό ή ως καρχαρίας ή σαν μέλισσα ή με οποιοδήποτε ονειρικό συνειρμό που προέρχεται από την πατρίδα τους. Αυτά συμβαίνουν γιατί στον Ονειροχρόνο ολόκληρη η γενιά των Προγόνων υπάρχει σαν Ένας, καταλήγοντας στην ιδέα ότι όλη η παγκόσμια γνώση είναι συσσωρευμένη μέσα από τους Προγόνους μας. Τα ταξίδια των Προγόνων έγιναν ιστορίες, τελετουργίες, σύμβολα και τελικά αρχέτυπα της ζωής που διαμορφώθηκαν και ακολουθήθηκαν από τους Αβορίγινες επί σειρά χιλιετιών. Για αυτούς κάθε όψη της καθημερινής ζωής αντανακλά τις ιστορίες της δημιουργίας που συνδέονται με τον συγκεκριμένο τόπο στον οποίο στήνουν τον καταυλισμό τους ή τις περιοχές που διασχίζουν ταξιδεύοντας. Κάθε μέρα είναι Μοναδική και βιώνεται ως ανάμνηση της πρώτης ημέρας της Δημιουργίας. Παρόλο που οι ιστορίες και τα σύμβολα διαφέρουν λίγο από τη μία πατριά στην άλλη, οι ονειρικές ιστορίες είναι κοινές σε όλες τις φυλές των Ιθαγενών σε όλο το πλάτος της αχανούς αυστραλιανής ηπείρου. Σε αυτές τις ιστορίες οι Πρόγονοι ανέλαβαν δράση, εκτέθηκαν σε κινδύνους, ανακάλυψαν τεχνικές και συμπεριφορές που προκάλεσαν πόνο και χαρά, δημιουργία και καταστροφή, θεραπεία και ασθένεια. Τα μαθήματα της ζωής που ενυπάρχουν στις ιστορίες διαμόρφωσαν αυτό που ονομάζουν οι Ιθαγενείς Νόμο του Ονειροχρόνου και αντανακλάται στην υπέρτατη απλότητα που χαρακτηρίζει τον τρόπο της ζωής τους. Για 150.000 χρόνια, η μυθολογία του Ονειροχρόνου συντήρησε έναν πολιτισμό που επιβίωνε αρμονικά με τη φύση, ρωμαλέο, ζωτικό και χαρούμενο. Και σαν συνέχεια οι Ιθαγενείς θεωρούν σκοπό της ζωής τους να διατηρήσουν τον πλανήτη στην αρχική του αγνότητα.



Τοτεμικό Κοινωνικό Σύστημα

Ο τοτεμισμός, ως βάση της λατρείας των Ιθαγενών της Αυστραλίας, περιγράφει τη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο, τη φύση και τους θεούς και είναι γενεσιουργός αιτία της τέχνης τους. Ο φυσικός κόσμος διέπεται από τις ίδιες αρχές και πρότυπα, τις ίδιες που ωθούν στον σχηματισμό του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι άνθρωποι, η φύση και οι προγονικές δυνάμεις του Ονειροχρόνου, διαμορφώνουν ένα αλληλοτροφοδοτούμενο πλέγμα σχέσεων από το οποίο απορρέουν η κοινωνική τάξη, οι τελετουργίες και οι μύθοι των Ιθαγενών. Η φύση δίνει ζωή στην ανθρωπότητα. Μέσα από τον πολιτισμό η ανθρωπότητα δίνει νόημα στη φύση. Φύση και ανθρωπότητα παρέχουν ένα σώμα στην αόρατη ζωή των Δημιουργών του Ονειροχρόνου. Αυτή η παλινδρομική διαδικασία είναι μια ακατάπαυστη ενεργειακή ροή από την πηγή προς όλες τις μορφές και αυτή ακριβώς είναι η ουσία του τοτεμισμού. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται ένας αόρατος ιστός μέσα στον οποίο αυξάνονται, τρέφονται και αντανακλώνται όλα τα είδη αλλά και οι κοινωνίες πάνω στη Γη. Η ταύτιση με κάποιο τοτέμ σχηματίζει τη βάση των τριών μεγαλύτερων κοινωνικών σχηματισμών στη ζωή των Αβορίγινων: των φυλών, των πατριών και των ομάδων. Η φυλή, είναι ο μεγαλύτερος κοινωνικός σχηματισμός από 500 μέλη και πάνω, τα οποία έχουν μια κοινή γλώσσα. Η φυλή μοιράζεται έθιμα, νόμους και τελετουργίες που τη διακρίνουν από γειτονικές ομάδες, χωρίς όμως να την διαφοροποιούν πλήρως εξαιτίας των συχνών ανταλλαγών ανάμεσα στις διάφορες ομάδες. Μια φυλή Ιθαγενών δεν είναι κάποια απομονωμένη ομάδα που ζει σε συγκεκριμένη περιοχή με καθορισμένα σύνορα. Συχνά υπάρχουν μετακινήσεις μελών από φυλή σε φυλή τόσο με γάμους, με τελετουργίες όσο και με μοίρασμα κυνηγιού. Πατριές σχηματίζονται από τη δημιουργία μικρότερων ομάδων μέσα στη φυλή και συνήθως αριθμούν εκατοντάδες είδη μελών. Κάθε πατριά συνδέεται με ένα ιδιαίτερο ζώο και ζει σε περιοχή που θεωρείται «ιερή». Υποχρέωση της πατριάς είναι να διατηρεί στη μνήμη τις ιστορίες που συνδέονται με τα τοτεμικά είδη και να εκτελεί τις ανάλογες τελετουργίες. Κάποια από τις πατριές θεωρείται ότι προέρχεται από τον άνθρωπο-καγκουρό, Πρόγονο του Ονειρέματος. Κάποια άλλη συνδέεται με το άγριο γιάμ, μια τρίτη με το πόσουμ και έτσι καλύπτονται τα βασικά τους αρχέτυπα. Στην πραγματικότητα το πνεύμα του είδους κατέχει την περιοχή και όχι η πατριά. Το πνεύμα ρέει από τον πνευματικό προς το φυσικό κόσμο σε μια «ιερή» περιοχή. Η ομάδα είναι η επόμενη κοινωνική διαίρεση με λίγα μέλη που κατασκηνώνουν και κυνηγούν μαζί. Καθώς συχνά οι Ιθαγενείς παντρεύονται μέλη άλλων πατριών, αυτές οι ομάδες συγκεντρώνουν μέλη από διαφορετικές πατριές. Η ομάδα έχει τη δυνατότητα να κυνηγά σε διάφορες περιοχές ζητώντας άδεια από τους υπευθύνους για την περιοχή πρεσβύτερους της πατριάς. Επομένως η πατριά διευθύνει την περιοχή και η ομάδα τη χρησιμοποιεί. Οι αλληλοσυμπληρούμενες λειτουργίες της ομάδας και της πατριάς χαρακτηρίζονται από πολυάριθμες παλινδρομικές διαδικασίες ανταλλαγής, μοιράσματος και αμοιβαίου σεβασμού. Το τοτεμικό κοινωνικό σύστημα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που συγκροτείται από αλληλοεξαρτώμενες σχέσεις και λειτουργίες. Τα μέρη μιας κοινωνίας συνυπάρχουν με αμοιβαίες μεταξύ τους σχέσεις και σαφείς αλληλεπιδράσεις με το σύνολο. Όλες όμως οι υποδιαιρέσεις έχουν διαπερατά σύνορα. Οι Ιθαγενείς ως άτομα και ομάδες δεν ζουν αμυντικά μέσα σε συγκεκριμένα όρια. Δεν υπάρχουν καθορισμένες αδιαπέραστες θέσεις ατομικά ή κοινωνικά. Οι κανόνες των τοτεμικών σχέσεων προέρχονται από τον ίδιο τον Ονειροχρόνο ως αιώνιοι και αμετάβλητοι νόμοι, οι οποίοι σχηματίζουν μια αόρατη δομή, στην οποία υπάρχει το εμψυχωτικό πνεύμα όλων των ειδών της φύσης.



Ιερή Τέχνη

Παρόλο που οι παραδοσιακές κοινωνίες των Αβορίγινων έχουν κάποιες διαφορές μεταξύ τους, όλες εμφανίζουν σύνθετη δομή, που αντανακλά το σύστημα του σύμπαντος και τη θέση του ανθρώπου εντός του. Επειδή δεν υπάρχει γραπτή γλώσσα, το έργο τέχνης είναι ο φορέας των στοιχείων, ο πλούτος των πληροφοριών από γενιά σε γενιά. Οι «ονειρικές ιστορίες» κατέχουν συχνά κεντρική θέση στην τέχνη, περιγράφοντας τη Δημιουργία, όταν τεράστια μυθικά ζώα περιπλανιούνταν στη Γη, δημιουργώντας τις μορφές της και αποφασίζοντας ποιοι άνθρωποι θα ζούσαν σε κάθε τόπο. ΓιΆ αυτό και στην κοινωνία των Αβορίγινων η τέχνη είναι αναπόσπαστο κομμάτι της τοτεμικής συνείδησης. Εκφράζεται δε με τρόπο προσωπικό, κοινωνικό, ιερό ή τελετουργικό. Πρωτεύοντα στοιχεία είναι η αρσενική ευθεία, ο θηλυκός κύκλος και οι μυριάδες αλληλεπιδράσεις τους. Η ιερή τους τέχνη είναι μια διαρκής διαδικασία μετουσίωσης της καθαρής ενέργειας σε μορφή, αποδίδει τη μεταμόρφωση των προγονικών δυνάμεων σε ζώα, των ζώων σε ανθρώπους και των ανθρώπων, μέσω της βαφής του σώματος και των τελετουργικών ενδυμασιών, σε προγονικές υπάρξεις με ζωικές δυνάμεις και ικανότητες. Η μουσική, ως ιερή τέχνη, ενώνει τη συνείδηση με τους αόρατους νόμους και τα ενεργειακά πρότυπα της φύσης. Θεωρείται ότι αποτελεί μία «γέφυρα» ανάμεσα σε αυτούς και στους Προγόνους, τους ήρωες, τη Γη, τα ζώα που ζουν σε αυτήν και φυσικά τους θεούς τους. Επίσης με μουσική και χορούς συνοδεύεται και η επίκληση για βροχή ή μία θεραπευτική τελετουργία. Το παίξιμο του μουσικού οργάνου ντιτζιρίντου, μιας μακριάς ξύλινης φλογέρας, συμβολίζει την αόρατη παρουσία του πνεύματος του αέρα και είναι πιθανώς το αρχαιότερο μουσικό όργανο πάνω στη Γη. Οι νότες που παράγει, αντιπροσωπεύουν διαφορετικές μορφές της αόρατης ενέργειας, αυτής που εμψυχώνουν οι προγονικές δυνάμεις. Η προσωπική τέχνη διαμορφώνεται κυρίως από τις γυναίκες. Σχεδιάζουν τις εικόνες τους στην άμμο, τη στιγμή που αφηγούνται ιστορίες για την αγάπη, τον έρωτα, τη γονιμότητα αλλά και για τις περιοχές όπου συλλέγουν την τροφή τους. Μοιρασμένη με τα υπόλοιπα μέλη της φυλής αυτή η δραστηριότητα είναι ένα σημείο χαράς, διασκέδασης και εκπαίδευσης στα καθήκοντα του καταυλισμού. Ο κοινωνικός συμβολισμός της τέχνης φαίνεται στις τελετουργίες της βαφής του σώματος. Το βάψιμο αντιπροσωπεύει την παρουσίαση της προσωπικής εικονοπλασίας σε συλλογικό επίπεδο. Είναι μια αισθαντική, απτή μορφή κοινωνικής ανταλλαγής των ιστοριών που αφηγούνται τα βαμμένα σώματα. Ιδιαίτερα στις γυναικείες τελετουργίες το σώμα αποδίδει την ιστορία μέσω του χορού, απελευθερώνοντας το συγκινησιακό περιεχόμενο που κρύβεται στις περιπέτειες της αγάπης και στις τραγωδίες της απώλειας.


 
Αντίληψη για τον Θάνατο

Στη διαδικασία του κύκλου της Δημιουργίας, ο θάνατος για τους Αβορίγινες γίνεται αντιληπτός ως ένα υπέρτατο όσο και αναπόφευκτο θεραπευτικό στάδιο, ως μέσο μετάβασης στον Ονειροχρόνο. Είναι μια διαδικασία μετουσίωσης όλων των πλασμάτων στην αρχέγονη προγονική μορφή τους με τελικό αποτέλεσμα την αναγέννηση. Είναι ένα βήμα προς το ονείρεμα και τη συναίσθηση, δηλαδή τη συνδυασμένη αντίληψη μιας ενοποιημένης εικόνας του κόσμου, μέσα στην οποία τα περιγράμματα χάνουν την σταθερότητά τους και το ενεργειακό τους περιεχόμενο ενοποιείται στη μία και μοναδική ουσία της ζωής, την πανταχού παρούσα ενέργεια του Ονειροχρόνου. Τη στιγμή του θανάτου το πνευματικό περιεχόμενο της ατομικής μορφής κατανέμεται σε τρία διαφορετικά επίπεδα. Το πρώτο είναι η Τοτεμική Ψυχή που σχετίζεται με τις πηγές ύπαρξης της φυσικής μορφής, όπως είναι ο τόπος της γέννησης, το πνεύμα του ζώου και το είδος των φυτών με τα οποία συγγενεύει. Η δεύτερη όψη της πνευματικής δύναμης του ατόμου απελευθερώνεται στην Προγονική Ψυχή, την επικράτεια των αιώνιων αρχέτυπων, την ουράνια Γη των Νεκρών. Αυτή η όψη ταξιδεύει στους αστερισμούς σε κάποια ιδιαίτερη περιοχή του ουρανού. Αυτή η ουράνια περιοχή έχει τον αντίστοιχο αστερισμό της και το σημαντικότερο εμπεριέχει ένα ιδιαίτερο πρότυπο αόρατης ενέργειας. Αυτά τα πρότυπα συμβολίζονται στα γεωμετρικά σχέδια που ζωγραφίζονται στην κοιλιακή χώρα του νεκρού, κατά τη διάρκεια του τελετουργικού της ταφής. Τα ίδια σχέδια απεικονίζονται σε κάθε άτομο κατά την στιγμή της πρώτης του μύησης. Στις στιγμές της μύησης και του θανάτου οι παρευρισκόμενοι τραγουδούν το «Είθε το πνεύμα σου να φτάσει στο στομάχι του ουρανού». Η Τρίτη όψη της ανθρώπινης ψυχής ονομάζεται από τους Ιθαγενείς της Αυστραλίας «Κατεργάρης». Τον Κατεργάρη με διάφορες μορφές και ονόματα τον συναντάμε σε όλες σχεδόν τις μυθολογίες του κόσμου. Αντιπροσωπεύει την πνευματική πηγή του ατομικοποιημένου εγώ, της Εγωικής Ψυχής. Αυτή η πνευματική δύναμη δεσμεύεται από συγγένειες που είχε το άτομο εν ζωή και είναι εκείνη που μας δεσμεύει με το συγκεκριμένο και το πεπερασμένο, με υπευθυνότητες και σχέσεις της ατομικής μας ύπαρξης. Είναι δυνατόν να προσκολληθεί σε αυτόν τον κόσμο, εξαιτίας της συγκινησιακής της εξάρτησης με τις μορφές του δημιουργημένου κόσμου. Ο Κατεργάρης των Ιθαγενών μοιάζει με τον κατεργάρη της ελληνικής μυθολογίας Ερμή. Ο Ερμής αντιπροσωπεύει εκείνη την δύναμη της πλάνης που μας ωθεί συχνά να εκλαμβάνουμε την εφήμερη ζωή μας ως κάτι διαρκές και μόνιμο, ενώ ταυτόχρονα είναι ο περαματάρης, ο ψυχοπομπός ανάμεσα σε αυτόν και τον άλλο κόσμο. Η Τοτεμική, η Προγονική και η Εγωική Ψυχή σχηματίζουν την Ψυχική Τριάδα, ευθέως ανάλογη της Κοσμικής Τριάδας, της Αγέννητης Ύπαρξης, της Ζώσας Ύπαρξης και της διαδικασίας του Θανάτου και της Τριάδας της Γήινης τάξης-είδος, τόπος, φυλή. Η Ψυχική Τριάδα είναι η βάση της συνειδησιακής συγχώνευσης που επιτυγχάνεται στις περιοχές του Ονειροχρόνου. Η βασική αιτία της συγχώνευσης νου και ύλης στη συνείδηση των Ιθαγενών είναι η ευθεία αναλογία των Τριάδων σε όλα τα επίπεδα. Το παράξενο είναι ότι αυτή η τριαδική αναλογία είναι πάντα επίκαιρη ως πεδίο έρευνας σήμερα στις επαναστατικές θεωρήσεις της κβαντικής φυσικής. Εν κατακλείδι αυτή η άποψη που εκφράστηκε από τους Αυστραλούς Ιθαγενείς πριν από 100.000 χρόνια είναι το ζητούμενο της σύγχρονης φιλοσοφίας, η οποία στοχεύει στην αντιμετώπιση του νου και της ύλης ως ενιαίας οντότητας. Το βέβαιο είναι ότι ο θάνατος γιΆ αυτούς δεν είναι τέλος και αποκλεισμός. Αντιμετωπίζεται ως μετατόπιση του κέντρου της συνείδησης προς τον αόρατο κόσμο. Στο φως αυτής της αντίληψης είναι ευκολότερο να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο κινούνται οι μύθοι του Ονειροχρόνου και τη συχνή απουσία μιας λογικής συνέχειας. Το κλειδί βρίσκεται στο Ονείρεμα. Οι Ιθαγενείς ονειρεύονται καθημερινά τον κόσμο. Ζουν εξαιτίας του ονείρου και το βιώνουν μέσα σε αυτό που εμείς αποκαλούμε πραγματικότητα. Είναι ένας τρόπος ζωής εμπνευσμένος από τη γνώση και τη σοφία της ενοποιημένης συνείδησης. Αυτόν το μαγικό τρόπο ζωής προσπάθησαν και πέτυχαν σε μεγάλο βαθμό να ξεριζώσουν οι Βρετανοί άποικοι, ως εισβολείς, παρεμβαίνοντας στην κοινωνική δομή, στα ήθη και έθιμα, στο δικό τους πολιτισμό. Είναι σαν ένα «ξεκαθάρισμα» των παλαιότερων πολιτισμών που έπρεπε πλήρως να μεταμορφωθούν ή να εξαφανιστούν. Ερχόμενοι σε επαφή με τους ανθρώπους του δυτικού κόσμου, η φυλή Γουρούντζερι των Ιθαγενών, νιώθοντας την αποκοπή τους από το φυσικό τρόπο ζωής και την όλη φιλοσοφία του ονειρέματος αποφάσισαν να διακόψουν το νήμα της συνέχισης της ζωής αρνούμενοι την τεκνοποίηση. Δεν ήθελαν πλέον να συμμετέχουν σε έναν κόσμο που είχε χάσει τις ρίζες του και την επαφή του με την ουσία της ζωής. Όπως ανέφερε ο Μπέρναμ-Μπέρναμ, Πρεσβύρος αυτής της φυλής σε δήλωσή του για αυτό το θέμα: Εμείς η φυλή της Θείας Ενότητας των Πραγματικών Ανθρώπων φεύγουμε από τον πλανήτη Γη. Στο χρόνο που μας απομένει επιλέξαμε να ζήσουμε στο ύψιστο επίπεδο Πνευματικής ζωής: αγαμία, ένας τρόπος για να επιδείξουμε σωματική πειθαρχία. Δεν θα κάνουμε άλλα παιδιά. Όταν και το νεότερο μέλος μας θα έχει αποχωρήσει, αυτό θα είναι και το τέλος της άδολης, ανθρώπινης φυλής. Είμαστε αιώνιες υπάρξεις. Υπάρχουν πολλοί τόποι στο σύμπαν όπου μπορούν να ενσαρκωθούν οι ψυχές που πρόκειται να μας ακολουθήσουν. Είμαστε οι απευθείας πρόγονοι των πρώτων υπάρξεων…… …..Έχουμε περάσει τη δοκιμασία επιβίωσης από καταβολής κόσμου, διατηρώντας σταθερά τις πρωταρχικές αξίες και τους νόμους. Η ομαδική μας συνείδηση έχει διατηρήσει τη Γη ενιαία. Τώρα πήραμε την άδεια να φύγουμε….. ….Οι άνθρωποι του κόσμου έχουν αλλάξει και έδιωξαν ένα μέρος της Ψυχής της Γης. Πηγαίνουμε να ενωθούμε μαζί της στον Ουρανό. Αφήνουμε τη Μητέρα Γη σε εσάς. Προσευχόμαστε να αντιληφθείτε τι προκαλεί ο τρόπος ζωής σας στο νερό, στα ζώα, στον αέρα και στον καθένα σας. Προσευχόμαστε να βρείτε λύση στα προβλήματά σας χωρίς να καταστρέψετε αυτό τον κόσμο…. Παρόλα αυτά ο Ονειροχρόνος επιβιώνει μέσα στο χρόνο, από τους μύθους και τις αφηγήσεις των Ιθαγενών. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να κατανοήσουμε τη φύση ενός πολιτισμού που φαίνεται εντελώς διαφορετικός από τον δικό μας, ωστόσο βρίσκεται στη βάση όλων των μεταγενέστερων πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στους ιστορικούς χρόνους. Για τους Ιθαγενείς της Αυστραλίας η παραβίαση των ιερών σχέσεων ανάμεσα σε ομάδες ανθρώπων και τον τόπο της γέννησής τους είναι προϊόν πνευματικής αποσύνθεσης που διακόπτει τη θεμελιώδη αρμονία πάνω στην οποία στηρίζεται η Δημιουργία. «Κατοικούμε σε αυτή τη γη πριν την έναρξη του χρόνου. Προερχόμαστε άμεσα από τον Ονειροχρόνο των Δημιουργών Προγόνων μας… Όλοι οι άλλοι άνθρωποι προήλθαν από εμάς. Εκείνοι που καλλιεργούν τη γη κατασκευάζουν κτίρια και διατηρούν ζώα δεν ανήκουν στο πνεύμα αυτής της γης. Πρέπει να φύγουν, γιατί ζουν ενάντια στο Νόμο αυτής της γης».