LUDLOW ~Οι Έλληνες στους Πολέμους του Άνθρακα
Το ντοκιμαντέρ
Καλυτερη ταινια καταγραφης μνημης
στο 18ο Φεστιβαλ Ντοκιμαντερ Θεσσαλονικης
«Η ταινία φωτίζει, με σπάνιο αρχειακό υλικό, μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας του εργατικού κινήματος της Αμερικής, αναδεικνύοντας τον ιδιαίτερο ρόλο των Ελλήνων μεταναστών». Αυτό είναι το σκεπτικό της κριτικής επιτροπής που επέλεξε το «Ludlow, οι Έλληνες στους Πολέμους του Άνθρακα», σαν την καλύτερη ταινία στην ενότητα καταγραφή μνήμης του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και της απένειμε το Βραβείο της Βουλής των Ελλήνων «Ανθρώπινες Αξίες».
Το ντοκιμαντέρ αφηγείται την ιστορία Ελλήνων μεταναστών που κατέληξαν στο μακρινό Κολοράντο, στις αρχές του περασμένου αιώνα, να δουλεύουν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες στα ορυχεία του Ροκφέλερ και του συναφιού του και που μαζί με χιλιάδες άλλους ξεσηκώθηκαν παίρνοντας τα όπλα για να υπερασπιστούν τη ζωή τους και το δίκιο τους.
ΠΩΣ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΝΟΤΙΟΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΣΤΟ ΜΑΚΡΙΝΟ ΚΟΛΟΡΑΝΤΟ
Σύμβαση εργασιακής δουλείας, 1738
Μετά από μια μεγάλη απεργία στο Κολοράντο το 1903, οι εταιρείες άνθρακα αποφάσισαν πως έπρεπε να αλλάξουν τη σύνθεση του αγγλόφωνουεργατικού τους δυναμικού, στρατολογώντας από την Νοτιοανατολική Ευρώπη εργάτες με διαφορετικές μητρικές γλώσσες, ώστε να μην μπορούν να συνεννοηθούν για να οργανωθούν και να απεργήσουν.
Στείλαν λοιπόν τους πράκτορές τους να βρουν κατάλληλους υποψήφιους και να τους παραδώσουν, δεμένους με ένα συμβόλαιο και ένα χρέος – το εισιτήριο τους – στις αγκάλες των εταιρειών στο μακρινό Κολοράντο, κάτω από μια μορφή εργασιακής σχέσης που επινοήθηκε με την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου, την «επι συμβάσει δουλεία» (indentured servitude), που ήταν η μορφή δουλείας που χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά στην Αμερική των φτωχών της Ευρώπης – σε αντίθεση με την καθαρή δουλεία που επιβλήθηκε στους κατοίκους της Αφρικής.
Ακούσαμε για πρώτη φορά τον όρο indentured servitude από τον δικαστή Chris Melonakis, εγγονό ανθρακωρύχων και από τους δυό παππούδες του, όταν μας μίλησε για τις συνθήκες που αντιμετωπίζανε τότε οι μετανάστες. Αν και αυτή η πρακτική ήταν πλέον παράνομη στις ΗΠΑ στα 1900, οι μετανάστες χωρίς γλώσσα, χωρίς χρήματα και χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο, δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν το δίκιο τους. Η οργάνωση στο συνδικάτο ήταν η μονόδρομος.
ΠΩΣ ΗΤΑΝΕ ΣΤΗΜΕΝΟ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ
Σύμβαση εργασιακής δουλείας, 1738
Τα σπίτια της εταιρείας
|
Φτάνοντας στον προορισμό τους, τους περίμενε μια άθλια καλύβα μέσα σε ένα περιφραγμένο και φρουρούμενο οικισμό - στρατόπεδο - της εταιρείας και μια σκληρή και επικίνδυνη δουλειά με την οποία θα αποπλήρωναν το χρέος τους για να ελευθερωθούν. Μόνο που το χρέος αντί να μικραίνει διαρκώς μεγάλωνε ...
|
Εταιρικό κατάστημα, το διαβόητο Company Store
|
Ήταν αναγκασμένοι να προμηθευτούν επί πιστώσει από το εταιρικό κατάστημα, σε τιμές ασύμφορες, όλα τους τα σύνεργα – αξίνες, φτυάρια, κράνη, κεριά, ρούχα, ακόμα και τον δυναμίτη για τις ανατινάξεις – αλλά και φαγητό και ξύλα για να ζεσταθούν. Έτρεχε και το νοίκι για την άθλια καλύβα τους.
|
Απλήρωτη εργασία - υλοτομία
|
Για να πληρωθεί ο ανθρακωρύχος, έπρεπε να παραδώσει ένα τόνο κάρβουνο. Δούλευε, σαν να λέμε, με το κομμάτι. Η προετοιμασία για την εξόρυξη ήταν “νεκρή” εργασία, απλήρωτη . Για να υποστυλώσουν τα σαθρά τοιχώματα των στοών, έπρεπε να κόψουν δένδρα, να χρησιμοποιήσουν τους κορμούς. Γι αυτό, κοντά σε στόμια ορυχείων η πλούσια βλάστηση των βουνών του Κολοράντο έχει αποψιλωθεί.
|
Μεταφορά άνθρακα με τα μουλάρια
|
Έπρεπε ακόμα να καθαρίσουν τη στοά από πέτρες και νερά, να ρίξουν ράγες για το τραινάκι και να φορτώσουν το κάρβουνο στα βαγονέτα ή σε μουλάρια μέχρι ένα σημείο, για το μεταφέρουν στους συλλεκτήρες της εταιρείας για να ζυγιστεί.
Εκεί τους περιμέναν νέα βάσανα... |
Ζύγισμα φορτίου άνθρακα
|
Οι ζυγαριές ήταν πειραγμένες για να τους κλέβουνε στο ζύγι. Συχνά τους βρίσκανε και το φορτίο άχρηστο, πως είχε μέσα πέτρες και σκουπίδια και δεν τους πληρώνανε. Έτσι πολλές φορές στο τέλος του μήνα, στο λογαριασμό που τους έδινε η εταιρεία, αντικρύζανε το μισητό «φιδάκι», το σύμβολο “~” που χρησιμοποιούσαν οι υπάλληλοι για τις μηδενικές απολαβές.
|
  |
Ακόμα πιο σημαντικό, όταν υπήρχε ένα υπόλοιπο, η πληρωμή γινότανε σε scrip, χρήμα που τύπωνε η εταιρεία και που γινότανε δεκτό μόνο από το κατάστημα της εταιρείας.
Το scrip αποτελούσε την επισφράγιση της αιχμαλωσίας τους. |
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΣΤΟ ΚΟΛΟΡΑΝΤΟ ME ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ
Η Μάχη του Virden, Ιλλινόις, 1898
|
Oι Πόλεμοι του Άνθρακα ήταν ένοπλες ταξικές αναμετρήσεις στα ορυχεία της Αμερικής στην περίοδο 1890-1930. Αιτία τους ήταν οι άθλιες συνθήκες ζωής και εργασίας των ανθρακωρύχων. Αρχικά ξεσπούν στην εξαθλιωμένη περιοχή των Απαλαχίων και στις αρχές του 20ου αιώνα εμφανίζονται στο Κολοράντο και αργότερα σε άλλες πολιτείες.
|
Ένοπλοι απεργοί στον Πόλεμο των 10 Ημερών
|
Ο Πόλεμος του Άνθρακα του Κολοράντο 1913-14 αναφέρεται σε τρία σημαντικά ιστορικά γεγονότα: την Απεργία του Λάντλοου (Σεπτέμβριος 1913-Δεκέμβριος 1914), τη Σφαγή του Λάντλοου (20 Απριλίου 1914) και τον Πόλεμο των 10 Ημερών (22 Απριλίου - αρχές Μαίου 1914).
|
Γελοιογραφία της εποχής με τίτλο “Η γνωστή ιστορία”
|
Οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές ήταν από τη μια, το Συνδικάτο των Ενωμένων Ανθρακωρύχων Αμερικής (UMWA - United Mine Workers of America ) και από την άλλη ο συνασπισμός των Εταιρειών Άνθρακα - υπο την ηγεσία του Ροκφέλερ - με την Πολιτειακή Εθνοφρουρά.
|
 |
Οι εταιρείες, για να εμποδίσουν την οργάνωση των εργατών, είχαν μετατρέψει το εργατικό δυναμικό των ορυχείων σε μια Βαβέλ πολυγλωσσίας, με μετανάστες από 22 διαφορετικές χώρες. Επειδή όμως "Ποτέ δεν έχει σταματήσει ο χορτάτος τους πεινασμένους", το UMWA βρήκε τελικά τη λύση. Προσέλαβε δίγλωσσα οργανωτικά στελέχη που αποκατέστησαν την επαφή του συνδικάτου με την κάθε εθνικότητα. Για τους Έλληνες ανθρακωρύχους αυτός ο ρόλος ανατέθηκε στον Λούι Τίκα, τον Ηλία Σπαντιδάκη από την Κρήτη.
|
20ο Συνέδριο UMWA 1909
| |
Χρειάστηκαν δέκα χρόνια από την προηγούμενη απεργία για να οργανωθούν ξανά οι ανθρακωρύχοι του Νότιου Κολοράντο. Το φθινόπωρο του 1913, το συνδικάτο παρέδωσε επτά αιτήματα στις εταιρείες άνθρακα:
1. Αναγνώριση του συνδικάτου ως εκπροσώπου των ανθρακωρύχων 2. Εφαρμογή οκτάωρου – οι ανθρακωρύχοι δούλευαν 12 ώρες 3. Πληρωμή με τον τόνο άνθρακα, υπολογίζοντας 2000 λίβρες στον τόνο (αντί του ισχύοντος 2200 λίβρες στον τόνο) 4. Πληρωμή για «νεκρή εργασία» (τοποθέτηση ραγών τραίνου, υλοτομία, καθάρισμα σκουπιδιών) 5. Διορισμός εκπροσώπου ανθρακωρύχων στο ζύγισμα των φορτίων 6. Ελεύθερη επιλογή καταστημάτων, κατοικιών και γιατρού. 7. Εφαρμογή υπάρχουσας νομοθεσίας του Κολοράντο (όπως κανόνες ασφαλείας στα ορυχεία, απαγόρευση πληρωμής με scrip) και κατάργηση του συστήματος μισθωμένων εταιρικών φρουρών. Οι εταιρείες αρνήθηκαν ομόφωνα να διαπραγματευτούν με τους εκπροσώπους των ανθρακωρύχων και έτσι ξεκίνησε η απεργία στις 23 Σεπτεμβρίου του 1913. . | |
Καταυλισμος απεργών στο Walsenburg
|
Με το ξέσπασμα της απεργίας, οι εταιρικοί φρουροί ανάγκασαν τις οικογένειες των απεργών να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Δέκα χιλιάδες άτομα βγήκαν από το φαράγγι των ορυχείων στις ανοιχτές πεδιάδες όπου το συνδικάτο, προετοιμασμένο για την απεργία, είχε στήσει οκτώ καταυλισμούς με χιλιάδες σκηνές.
|
Απεργοί στον καταυλισμό του Ludlow
|
Ένας από αυτούς τους καταυλισμούς, δίπλα στον ομώνυμο σταθμό του τραίνου, ήταν το Λάντλοου με 1200 κατοίκους, μεταξύ τους και ένας σημαντικός αριθμός Ελλήνων, κυρίως Κρητικών. Μαζί τους ήταν και ο Λούις Τίκας που στη διάρκεια της απεργίας αναδείχτηκε σε άξιο και αγαπητό ηγέτη και ορίστηκε αρχηγός ολόκληρου του καταυλισμού. Ήταν γνωστός σε όλους σαν Λούις, ο Έλληνας.
|
Το Ludlow, κατεστραμμένο
|
Η απεργία του Ludlow ήταν μια βίαιη ταξική αναμέτρηση εξ αρχής. Η πλευρά των εταιρειών είχε βέβαια το πάνω χέρι, οι απεργοί όμως ήταν γενναίοι και καταφέρνανε κι αυτοί χτυπήματα στους μισητούς φρουρούς των εταιρειών.
Η βία των εταιρειών κορυφώθηκε στις 20 Απριλίου 1914, με τη Σφαγή του Λάντλοου, όταν η Εθνοφρουρά δολοφόνησε εν ψυχρώ τον Λούι Τίκα και άλλους δύο συνδικαλιστές και έβαλε φωτιά στον καταυλισμό, προκαλώντας το θάνατο σε 2 μητέρες και 11 παιδιά που είχαν κρυφτεί κάτω απί μια σκηνή για προστασία. |
Η κηδεια του Λούι Τίκα
|
Η κοινή γνώμη της Αμερικής συγκλονίστηκε από τη Σφαγή. Οι ανθρακωρύχοι κέρδισαν τη συμπάθεια όλων και ο Ροκφέλερ αντιμετώπισε γενική κατακραυγή για την αδιαλλαξία του.
Στο Λάντλοου όμως το καζάνι έβραζε. Με τη Σφαγή ξεχείλισε το ποτήρι της αδικίας. Μόλις κηδέψανε τους νεκρούς, οι απεργοί πήραν τα όπλα και ξεκίνησε ο Πόλεμος των 10 Ημερών. |
Camp Beshoar - Στρατιωτικο αρχηγείο απεργών
|
Μέσα σε λίγες μέρες, ο αντάρτικος στρατός του συνδικάτου, Έλληνες και Ιταλοί κυρίως απεργοί, έτρεψε σε φυγή την Εθνοφρουρά και κατέλαβε ολόκληρο το Νότιο Κολοράντο. Για να αποκατασταθεί η εξουσία του κυβερνήτη του Κολοράντο μέσα στην ίδια του την πολιτεία, η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγκάστηκε να στείλει τον Ομοσπονδιακό Στρατό ως ειρηνευτική δύναμη.
|
Ανθρακωρύχοι με κρητικές ενδυμασίες σε αναμνηστική φωτογραφία
|
Στον Πόλεμο των 10 Ημερών η προσφορά των Ελλήνων απεργών ήταν καθοριστικής σημασίας. Οι Έλληνες, κυρίως Κρητικοί, γνωρίζανε καλά από όπλα και από ανταρτοπόλεμο, από τους αγώνες τους εναντίον των Οθωμανών. Σε εφημερίδα του Κολοράντο, 28/4/1914, διαβάζουμε πως οι Έλληνες "αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά και τον μυϊκό ιστό" του στρατού του συνδικάτου. Ο Jim Peros, γιός του απεργού Τζιμ Περάκη, μας λέει στο ντοκιμαντέρ πως "σωθήκανε πολλές ζωές γιατί οι Έλληνες είχαν όπλα".
Και έτσι ήταν. Στον Πόλεμο των 10 Ημερών, η πλευρά των ανθρακωρύχων δεν είχε απώλειες, ενώ η άλλη πλευρά μέτρησε πάνω από 30 νεκρούς, κυρίως εταιρικούς φρουρούς. Ό στόχος των ανταρτών ήταν να σταματήσουν την παραγωγή άνθρακα καταστρέφοντας τις εγκαταστάσεις συλλογής και επεξεργασίας άνθρακα και ανατινάζοντας τις εισόδους των ορυχείων. Εκεί βρίσκανε συχνά αντίσταση από εταιρικούς φρουρούς και απεργοσπάστες και γίνανε μάχες όπου η υπεροχή των απεργών είναι αδιαμφισβήτητη. |
